Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq



Download 7,04 Mb.
Pdf ko'rish
bet258/596
Sana01.01.2022
Hajmi7,04 Mb.
#299388
1   ...   254   255   256   257   258   259   260   261   ...   596
Bog'liq
904c905561308df8123e757d91daf0b330868b1d

10-MAVZU. 

 

MANTIQ 

ILMINING 

PREDMETI, 

ASOSIY  QONUNLARI.

 

TUSHUNCHA TAFAKKUR SHAKLI SIFATIDA 

 

 

 



136 

 

 



 

takrorlanib  turuvchi  xususiyatlariga  va  munosabatlariga  qaratishimizga  imkon 

beradi. Xususan, turli kishilarga xos individual belgilarni (xulq-atvor, temperament, 

qiziqish  va  shu  kabilar)  e’tibordan  chetda  qoldirgan  holda,  ular  uchun  umumiy, 

muhim  belgilarni,  masalan,  ongga  ega  bo‘lish,  maqsadga  muvofiq  holda  mehnat 

qilish,  ijtimoiy  munosabatlarga  kirishish  kabi  xislatlarni  ajratib  olib,  «inson» 

tushunchasini  hosil  qilish  mumkin.  Umumiy  belgilarni  aniqlash  predmetlar 

o‘rtasidagi munosabatlarni, bog‘lanish usullarini o‘rnatishni taqozo etadi. Turli xil 

predmetlar  fikrlash  jarayonida  o‘xshash  va  muhim  belgilariga  ko‘ra  sinflarga 

birlashtiriladi  va  shu  tariqa  ularning  mohiyatini  tushunish,  ularni  xarakterlaydigan 

qonuniyatlarni  bilish  imkoniyati  tug‘iladi.  Masalan,  yuqorida  keltirilgan  «inson» 

tushunchasida  barcha  kishilar  bitta  mantiqiy  sinfga  birlashtirilib,  ular  o‘rtasidagi 

muhim bog‘lanishlar (masalan, ijtimoiy munosabatlar) bilib olinadi. 

 

   Tafakkur  borliqni  nafaqat  bevosita,  balki  bilvosita  tarzda  ham  aks  ettira  oladi. 



Unda  yangi  bilimlar  tajribaga  har  safar  bevosita  murojaat  etmasdan,  mavjud 

bilimlarga  tayangan  holda  hosil  qilishi  mumkin.  Fikrlash  bunda  predmet  va 

hodisalar  o‘rtasidagi  aloqadorlikka  asoslanadi.  Masalan,  bolaning  xulq-atvoriga 

qarab  uning  qanday  muhitda  tarbiya  olganligi  haqida  fikr  yuritish  mumkin. 

Tafakkurning  mazkur  xususiyati,  ayniqsa,  xulosaviy  fikr  hosil  qilishda  aniq 

namoyon bo‘ladi. 

 

   Tafakkur  insonning  ijodiy  faoliyatidan  iborat. Unda bilish jarayoni borliqda real 



analogiga ega bo‘lmagan narsalar – yuqori darajada ideallashgan ob’ektlar (masalan, 

absolyut  qattiq  jism,  ideal  gaz  kabi  tushunchalar)ni  yaratish,  turli  xil  formal 

sistemalarni  qurish  bilan  kechadi.  Ular  yordamida  predmet  va  hodisalarning  eng 

murakkab xususiyatlarini o‘rganish, hodisalarni oldindan ko‘rish, bashoratlar qilish 

imkoniyati vujudga keladi. 

 

   Tafakkur  til  bilan  uzviy  aloqada  mavjud.  Fikr  ideal  hodisadir.  U  faqat  tilda  – 



moddiy  hodisada  (tovush  to‘lqinlarida,  grafik  chiziqlarda)  reallashadi,  boshqa 

kishilar  bevosita  qabul  qila  oladigan,  his  etadigan  shaklga  kiradi  va  odamlarning 

o‘zaro fikr almashish vositasiga aylanadi. Boshqacha aytganda, til fikrning bevosita 

voqe bo‘lish shaklidir. 

 

Tafakkur uch xil shaklda: tushuncha, hukm (mulohaza) va xulosa chiqarish shaklida 



mavjud. 

 

Tafakkur shakli fikrning mazmunini tashkil etuvchi elementlarning bog‘lanish usuli, 



uning  strukturasi  (tuzilishi)dir.  Fikrlash  elementlari  deganda,  predmetning  fikrda 

ifoda  qilingan  belgilari  haqidagi  axborotlar  tushuniladi.  Tafakkur  shaklining 

tabiatini konkret misollar yordamida ko‘rib chiqamiz. 

 

Ma’lumki, ayrim predmetlar, ularning sinfi (to‘plami) kishilar tafakkurida turli xil 



mazmunga  ega  bo‘lgan  tushunchalarda  aks  ettiriladi.  Masalan,  «davlat» 

tushunchasida  o‘zining  maydoniga,  aholisiga,  boshqaruv  vositalariga  ega  bo‘lgan 

siyosiy tashkilot aks ettiriladi. “Milliy g‘oya” tushunchasida esa millatning, xalqning 

kelajak  bilan  bog‘liq  orzu-havaslari,  maqsadlari,  tub  manfaatlari  ifoda  etiladi. 





Download 7,04 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   254   255   256   257   258   259   260   261   ...   596




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish