Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq

Jamiyat va inson hayotida qadriyatlarning roli. 

Ularni quyidagi uch guruhga ajratish mumkin:  

1.

 

Inson va jamiyat uchun ikkinchi darajali ahamiyatga ega bo‘lgan qadriyatlar. Bu shunday 

qadriyatlarki, ularsiz jamiyat va insonning normal faoliyati izdan chiqmaydi.  

2.

 

Kundalik  hayot  va  ehtiyojlar  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  qadriyatlar.  Bu  guruhga  aksariyat 

moddiy  va  ma’naviy  qadriyatlar  kiradi.  Bular  insonning  moddiy  va  ma’naviy  ehtiyojlarini 

qondirish, jamiyatning normal faoliyat ko‘rsatishi va rivojlanishini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan 

qadriyatlardir.  

3.

 

Oliy  qadriyatlar  –  bu  o‘z  ahamiyatiga  ko‘ra  eng yuksak  darajada  turuvchi,  odamlarning 

fundamental  munosabatlari  va  ehtiyojlarini  aks  ettiruvchi  qadriyatlardir.  Oliy  qadriyatlarsiz 

nafaqat inson shaxs sifatida kamol topa olmaydi, balki jamiyat ham normal hayot kechira olmaydi. 

Oliy  qadriyatlarning  mavjudligi  doimo  individning  shaxsiy  hayoti  chegarasidan  chetga  chiqish 

bilan bog‘liq. Ular individni uning o‘zidan yuksak bo‘lgan, uning hayotini belgilaydigan, uning 

taqdiri uzviy bog‘liq bo‘lgan narsalar bilan oshno etadi. Ayni shu sababli oliy qadriyatlar odatda 

umuminsoniy xususiyat kasb etadi.  

Insonning o‘zi qadriyat hisoblanadimi, degan savolning ikki tomoni bor 1) inson uchun boshqa 

odamning va umuman insonning qimmati nimada? 2) uning o‘z hayotining qimmati nima bilan 

o‘lchanadi? Tafsilotlarga berilmay shuni qayd etamizki, bu savollarga javoblar aniq va uzil-kesil 

bo‘lishi  mumkin  emas.  Gap  shundaki,  individning  boshqa  odamlarga  qiziqishi  odamlar 

qandayligigagina  emas,  balki  uning  o‘zi  qandayligiga  ham  bog‘liq  bo‘ladi.  Bunga  yana  shuni 

qo‘shimcha  qilish  joizki,  inson  hayotining  va  insonning  qimmati  to‘g‘risidagi  masalaning 

qo‘yilishi tarixiy sharoitlar bilan bevosita bog‘liq. Masalan, O‘rta asrlarda feodal o‘z krepostnoyini 

o‘ldirishi jinoyat hisoblanmagan va jazoga tortilmagan. Hozirgi vaqtda har bir kishining yashash 

huquqi tan olingan va odam o‘ldirish u yoki bu tarzda jazolanmaydigan mamlakat mavjud emas. 

Xullas,inson  –  alohida,  mutlaq  qadriyat.  Qolgan  barcha  qadriyatlar  inson  manfaatlari  nuqtai 

nazaridan baholanadi. Har bir shaxs hayotda ma’lum bir maqsadni ko‘zlab harakat qiladi. Biroq 

uning maqsadi ma’no va mazmuni jihatdan har xil bo‘lishi mumkin.