Ijtimoiy reablitatsiya

2. 
G'am ni boshidan o'tqazgan bola bilan psixologik
m aslaxat ishlari
Psixologik yordam bosqichlari qayg'u o'tkazish bosqichlariga mos tashkil 
etiladi (Rom ek va boshqalar, 2004):
1. 
Shok bosqichidagi yordam. Yo'qotishni boshidan kechirgan insonni 
bir o'zini qoldirmaslik kerak, doimo yonida bo'lish zarur. O'zining m ehr va 
diqqatini tana kontakti orqali namoyon qilish yaxshiroq. Aynan shunday qilinishi 
orqali odamlar so'z orqali ta'sir qila olmaganda o'zlarining ishtiroklarini 
bildiradilar. Xattoki, oddiy qo'l berish, izolyasiyalab qo'ygandan yaxshiroq. 
Q iynalayotgan odam yordamni qabul qilmaslikka xaqli, lekin yordamni taklif etish 
muhim.
2. 
K uchli qayg'urish bosqichida yordam. Marhum haqida gapirish kerak. 
O 'lim sababi, 
bo'lib o'tgan voqealar bilan bog'liq xissiyotlar to'g'risida 
suhbatlashish kerak. Qayg'uruvchining marhum haqidagi xotiralarini, hikoyalarini 
xatto bir qancha qaytarish bo'lsa ham tinglash lozim. Qayg'uruvchiga beriladigan 
savollar: "U kim ga o'xshar edi?", "Uning rasmlarini kursa bo'ladimi?", "U qanday 
ishlar bilan shug'ullanishni yoqtirar edi?", "Ayni damda siz u haqida nim alam i 
eslayapsiz?".
A gar inson gapirishni istamasa va u qotib qolsa uni gapirtirishga urinmang. U 
reallika qaytganda gaplashishga tayyor turish lozim.
96

---

To'satdan yoki zo'rlik o'limida bir necha bor bo'lib o'tgan voqeaning kichkina 
qismlarigacha, voqea jarohatlovchi xaraktemi yo'qotmaguncha m uhokamalash 
zarur.
Ushbu davr oxirida sekinlik bilan qayg'uruvchini har kunlik faoliyatni 
qo'shish kerak.
3. 
Tiklanish bosqichida yordam. Hayotga yangidan qo'shilish, kelajakni 
rejalashtirishga yordam berish kerak. Inson kuchli qayg'u xolatiga bir necha bor 
qaytishi sababli unga yana qayta-qayta marhum haqida gapirishga imkon berish 
kerak. Bunday davrda atrofdagi do'stlarini, yaqinlarini qiynaluvchidan yordam 
so'rab murojat qilishlari foydali. Uni bajarishda qayg'uruvchi o'z holatiga qayta 
boshlaydi; yoki qayg'uruvchini yaqinlariga befarqlikda ayblash, m ajburiyatlam i 
eslatish ham samara beradi.