Ijtimoiy psixologiya

Shaxs  va  uning  tolerantligi  tushunchasi
Rus  psixologlaridan  B.G.Ananev  o‘tgan  asrning  60-yillarida 
tolerantlik  atamasidan  birinchi  bo‘lib  foydalangan  bo‘lsa,  bu 
fenomenning  ijtimoiy  psixologiyasini  ilk  marotaba  Sankt-Peter- 
burglik  olima  G.L. Bardiyer  (2007)  tadqiq  etgan.
Aniq  sharoitlarda,  ya’ni  ijtimoiy voqeliklar va jarayonlar  (refe­
rent guruhdagi ijtimoiy  hamkorlik)da tolerantlikni shaxs faoliyati- 
da  tutgan  o‘rni  hamda  uning  qay  tarzda  namoyon  bo‘lishi,  shakl- 
lanishiga ta’sir ko‘rsatuvchi  omillarni  aniqlashga  qator olimlar o‘z 
diqqatlarini  qaratib  kelmoqdalar.
Tolerantlik  tushunchasiga  turli  soha  mutaxassislari  ta’rif berib 
o‘tganlar.  Jumladan,  tolerantlik  falsafiy  ma’noda  — lotincha  chi- 
dam,  chidamlilik,  toqat  qilish,  kengfe’llik  ma’nosida  «tolerantia» 
so‘zidan  olingan  bo‘lib,  falsafada  bag‘rikenglik,  halimlik  va  xay- 
rixohlik  tushunchalarini  ifodalaydi.
Psixologik  ma’noda  tolerantlik  bu  —  individning  o‘z  asab  va 
ruhiy  muvozanatini  tiklash,  muvaffaqiyatli  moslashish,  adovatga

---

yoi 
q o 'y m a s l i k  
va  uni  o‘rab  turgan  olam  bilan  ijobiy  munosabat- 
larni  rivojlantirish  maqsadida  muammoli  va  inqirozli vaziyatlarda 
tashqi  muhit  bilan  faol  aloqa  qilish  qobiliyatini  belgilovchi  bir- 
lashma,  integral  xususiyat  sifatida  ma’no-mazmun  kashf etgan.
0 ‘zga  millat  vakilini  tan  olish  unda  o‘zi  uchun  aziz  boigan 
boshqacha  qadriyat,  mantiqiy  fikrlash,  turmush  tarzi,  madaniyat 
mavjudligini  anglab  etishdan  iboratdir.
Qabul qilish  — bu o‘zga din va  millat vakilining bizga  nisbatan 
farqli jihatlariga  ijobiy  munosabatda boiish  demakdir.
Tushunish  esa  o‘zga  din  va  millat  vakilining  ichki  dunyosini 
ko‘ra  olish,  unga  o‘zi  va  o‘zgalar  nuqtayi  nazaridan  yondashish 
demakdir.
Milliy  bag‘rikenglik  —  turli  millatga  mansub  kishilarning  bir- 
birlarining  tilini,  dinini,  turmush  tarzi,  urf-odati  va  an’analarini, 
milliy-madaniy  merosini  hurmat  qilishni,  ularning  sha’ni,  qadr- 
qimmatini,  or-nomusini  qadrlash  orqali  amalga  oshiradigan  o‘ziga 
xos  ma’naviy  kenglik (bag‘rikenglik)ni  anglatadi.