Ijtimoiy munosabat yoki inglizcha munosabat

1940-1950 yillar
Bu davrda munosabat hodisasiga qiziqishning susayishi, shuningdek, bu masala bo'yicha
tadqiqotlarning susayishi kuzatiladi. Biroq, 1942 yilda amerikalik psixolog 
M. Smit
ijtimoiy
munosabat hodisasining murakkabligini tavsiflab, ijtimoiy munosabatni o'rganish, uning uch
komponentli tuzilishini, jumladan, kognitiv, affektiv va xulq-atvor komponentlarini belgilashga
katta qadam qo'yadi. 
[4]
1950-1960 yillar

---

Munosabatlarni o'rganishda jonlanish bor. Ijtimoiy munosabatlarni o'rganishning eng qiziqarli
sohasi uning o'zgarishi jarayonini o'rganishdir. 
Ayni paytda Yel universitetida K. Xovland
boshchiligida ishonarli muloqot mavzusida bir qator tadqiqotlar olib borilmoqda , bunda asosiy
e'tibor munosabat komponentlari o'rtasidagi bog'liqlikni o'rganishga qaratilgan. Muallif va uning
jamoasi o'z tadqiqotlarida ijtimoiy munosabatlarning o'zgarishi jarayoni haqidagi g'oyalarga
asoslanadi. 
[5]
1970-yillar
Faoliyatning yana bir pasayishi, munosabatni o'rganishda turg'unlik. Ijtimoiy munosabat
fenomenini o'rganishning butun davri davomida to'plangan materialni izchil rasmga to'plash
mumkin emas edi. Shunday qilib, bu bosqich munosabatlarni o'rganishdagi inqirozni tan olish,
ijtimoiy munosabat masalasi bo'yicha olingan bilimlarni qayta ko'rib chiqish, o'sha davrda mavjud
bo'lgan qarama-qarshiliklarni qayta baholash davri bo'ldi. 
[5]
1980-1990 yillar
Tadqiqotchilarning qiziqishi insonning qandaydir ijtimoiy ob'ektga bo'lgan asosiy reaktsiyalarini
o'z ichiga olgan murakkab shakllanishlar sifatida munosabat tizimlarini o'rganishga qaratilgan. 
[6]
M. Smit 1942 yilda munosabatning uch komponentli tuzilishini taklif qildi:
kognitiv komponent (ijtimoiy munosabat ob'ektini tushunish)
affektiv komponent (ob'ektni hissiy baholash)
xulq-atvor komponenti (ob'ektga nisbatan xatti-harakatlar)
Strukturaning barcha elementlari bir-biri bilan chambarchas bog'liq bo'lib, ulardan birining
o'zgarishi boshqalarning o'zgarishiga olib keladi.
Smit ushbu tasnifni ta'riflaganidan so'ng, aniqlangan uchta komponentning o'zaro bog'liqligi
bo'yicha ilmiy jamoatchilikda ko'plab savollar va bahslar paydo bo'ldi.
1934 yilda amerikalik psixolog 
R. Lapier
tomonidan o'tkazilgan tadqiqot xatti-harakatlar va
munosabat o'rtasida ma'lum darajada nomuvofiqlikni ko'rsatdi. Muallifning " 
Laper paradoksi
"
deb nomlangan asosiy xulosasi shundan iboratki, odamlarning haqiqiy xatti-harakati ularning
ijtimoiy munosabatlariga, ob'ekt haqidagi fikrlariga zid keladi, bu esa aniqlangan ziddiyatni hal
qilishga harakat qilish uchun faol choralar ko'rilishiga sabab bo'ldi. Masalan, D. Kats va E.
Stotland buni munosabat strukturasi orqali, ya'ni ijtimoiy munosabat strukturasining u yoki bu
tarkibiy qismlarining namoyon bo'lishiga vaziyat omilining ta'siri orqali tushuntirishni taklif qildilar.
Munosabatlar tuzilishi

---

J. Bem tomonidan
printsipial jihatdan boshqacha nuqtai nazar taqdim etilgan bo'lib, u ko'pchilik
mualliflar tomonidan baham ko'rilgan xatti-harakatlarga ta'sir qiladigan munosabat emas, balki
xatti-harakatlarga ta'sir qiladi, deb aytdi. Muallif buni insonning xulq-atvorni birinchi navbatda
kuzatishi va shundan keyingina munosabat shakllanishi, ya'ni odamlar o'z xatti-harakatlarini
kuzatish asosida o'z munosabatlarini "chiqarishlari" bilan izohlagan. 
[7]