«Ijtimoiy menejment» fanining sillabusi

 
Qisqacha hulosalar: 
Bozorda tovar ayriboshlashning mohiyatini pul vositasi bilan ifoda etuvchi va 
bozorni boshqarib turuvchi ob‘ektiv iqtisodiy qonunlar bozor qonunlari deb 
yuritiladi. Bular jumlasiga:
Talab va taklif qonuni; 
Pul muomalasi qonuni kiradi. 
Bu qonunlar bozor munosabatlari sohasida amal qiladigan qonunlardir. Ular 
ob‘ektiv tarzda amal qiladi. Bozorda talab oshsa, narxni ham oshiradilar, agar 
pasaysa, narxni ham tushiradilar. 
Tovar birjalari ham o‘zida, raqobat, talab, taklif, baho, narx kabi bozor 
mexanizmlarini mujassamlashtiradi. Birja bir tarafdan tovar sotish ilinjida bo‘lgan 
sotuvchi tomon, ikkinchi tomondan o‘z talabini qondirish uchun harakat 
qilayo‘tgan xaridor uchrashadigan joy bo‘lib, ular har ikkalasi ham mustaqil 
xo‘jalik sub‘ektlaridirlar. Oldi-sotdi jarayo‘ni vositachi dalol–broker, diler, 
treyderlar orqali amalga oshiriladi. 

---

55 
Birjada ham xuddi boshqa bozorda bolgani kabi tovar narxi talab va taklif bilan 
bevosita bog‘liqdir. Agar ishlab chiqaruvchi birjaga yangi, sifati yaxshilangan tovar 
olib kelsa, u oz moliga yuqori narx ornatish huquqiga egadir. Bu holda birja 
qatnashchilari ham ijobiy yo‘ndoshsalar ishlab chiqaruvchi olgan foyda ortacha 
tarmoq foydasi korsatkichidan yuqori bo‘ladi. 
Tovar birjalarini klassifikatsiyasi eng avvalo ularning maqsadalari va tashkiliy 
maqomiga qarab aniqlanadi. 
Tovar birjalari tovar nomenklaturalariga qarab ixtisoslashgan va universal
bolishlari mumkin. 
Ixtisoslashtirilgan tovar birjalari ma‘lum tor doiradagi tovarlar nomenklaturasi
(hatto bitta tovar) bilan savdo qiluvchi tovar birjalari bolib ularning ham oziga xos 
xususiyatlari mavjud. 
Bular qatoriga; 
- fond birjalari; 
- valyuta birjalari; 
- intellektual mulk, uning ob‘ektlari bilan savdo qiluvchi birjalar; 
- aralash nomenklaturali birjalar; 
- mehnat birjalarini kiritish mumkin. 
tashkiliy tamoyili bo‘yicha 2 guruhga bo‘lish mumkin;
1. Maxsus korporativ huquq harkteridagi masalan davlat tomonidan nazorat ostiga 
olingan tovar birjalari. 
2. Xususiy mulk shaklidagi tovar birjalari.