«Ijtimoiy menejment» fanining sillabusi

10.2. Tashkiliy munosabatlarga ta’sir etuvchi omil 

  

Zamonaviy  menejmentda  tashkilotlar  va  tashkiliy  munosabatlarning 

ahamiyati ortib borishiga ikki omil ta’sir ko’rsatmoqda: 

1  -  XX  asr  ohirida  vujudga  kelgan  fan  va  texnika  taraqqiyoti  ulkan 

imkoniyatlarga  ega  bo’lgan  «EVM»,  «Glavkosmos»,  «Djeneral  motors»  kabi 

gigant korxonalarning tashkil etilishga sabab bo’ldi. Inson tashkilotlar bilan butun 

umri  davomida  bog’liq  bo’lganligi  sababli,  ular  odamlarning  turmush  darajasini 

belgilaydi. 

2  -  tashkiliy  munosabatlar  tizimida  ijtimoiy  resurs  ahamiyatining  oshishi. 

XIX asr ohiri XX asr boshlaridan boshlab  ijtimoiy resurs tashkiliy munosabatlarni 

boshqarishning asosi sifatida yuzaga chiqdi. 

Hozirgi  zamonda  tashkilot  nafaqat  ma’lum  bir  vazifani  bajaruvchi  xo’jalik 

sub’ekti,  balki,  odamlar  va  guruhlarni  o’zaro  ta’sir  etish  muhitiga  aylandi.  Turli 

ijtimoiy  guruhlarni  yaxlit  faoliyat  ko’rsatishini  ta’minlash  XX  asrning  eng  katta 

muammolaridan biri hisoblanadi. Bu muammoni hal etishning rasmiy va norasmiy 

usullari mavjud. 

Norasmiy usul ko’p hollarda rasmiy usuldan ustunligini namoyon qilmoqda. 

Norasmiy  usul  birinchi  bo’lib  AQSh  korxo-nalaridan  birida  Meyo  boshchiligida 

o’tkazilgan  tajribadan  boshlangan.  Bu  tadqiqot  natijasida  Teylorning  klassik 

nazariya-siga zid bo’lgan ko’pgina omillar muvoffaqiyatga erishishning asosi qilib 

belgilandi. 

Insonni tushunish, uning imkoniyatlariga to’g’ri baho berish  umuman inson 

omiliga  katta  e’tibor  berish  menejment  inqi-lobining  asosi  hisoblanadi.  Shuning 

uchun  fanda  kuchli  ijtimoiy  tashkilot  (rasmiy  va  norasmiy  tuzilma  bilan)  qurish 

texnologiyasi ishlab chiqilmoqda. 

Olimlar  fikricha,  eng  maqbul  tashkiliy  tuzulma  tarkibiga    quyidagi  omillar 

kiritilishi kerak: 

  - tashkilot ijtimoiy maqsadlarini tadbiq qilish texno-logiyasi doimiy ravishda 

yangilanib turishi; 

- menejerlarni tashkilotdagi inson  hulqi nazariyasi va amaliyoti, odamlarning 

ijod  potentsialini  yuzaga  chiqarish  yo’llari,  o’z-o’zini  boshqarish  va  muomala 

madaniyatiga o’rgatish. 

Nafaqat menejerlarni o’qitish texnologiyalarini ishlab chiqish, balki iqtidorli 

odamlarni  yoshligidan  menejerlikka  tayyorlash  uchun    bilimlarning  mahsus 

ijtimoiy  sohasi  vujudga  keladi.  Menejerlarni  tayyorlash  turli  davlatlarda  turlicha 

amalga  oshiriladi.  Hozirgi  paytda  boshqaruv  mustaqil  va  eng  og’ir  soha 

hisoblanadi. Zamonaviy  menejerda ijodkorlik, strategik fikr yuritish, ko’pchilikni 

---

104 

 

birlashtirish va yangiliklarga intilish kabi xususiyatlar qadrlanadi.  

Rivojlanayotgan  kuchli  raqobat  muhitida  samarali  faoliyat  olib  boruvchi 

korxonalarni loyihalashtirish texnologiyalari va printsiplari menejerlar tomonidan 

ishlab chiqiladi. 

Bu quyidagilarni  o’z ichiga oladi: 

a) korxona strategiyasini ishlab chiqish texnologiyasi; 

b) ijtimoiy maqsadlarni yuzaga chiqarish va amalga oshirish. 

Tashkiliy strategiya muammolarni ma’muriy usul bilan emas, balki o’z ichki 

imkoniyatlaridan foydalangan holda hal qilishga qaratilgan bo’lishi kerak. 

Har  bir  yirik  tashkilotda  ijtimoiy  muammolarni  hal  qilish,  ichki  nizolarni 

bartaraf qilish va personalni samarali boshqarish maxsus bo’limlar tashkil etilgan. 

Bundan  tashqari,  bu  muammolarni  hal  etishda  mahsus  ilmiy-tadqiqot  institutlari 

maslahatlaridan ham foydalaniladi. 

 

Qisqa xulosalar 

Tashkiliy  munosabatlar  mohiyati.  «Rasmiy»  va  «norasmiy»  tashkilotlar. 

Zamonaviy  sharoitda  «norasmiy»  tashkilotlarning  ahamiyati  oshishi.  Ijtimoiy 

tashkilotlar  qurishning  asosiy  tamoyillari.  Korporatizm  -  zamonaviy  sharoitlarda 

ijtimoiy tashkilotlarni rivojlantirishning innovatsion usuli.