Ijtimoiy iqtisodiyot, menejment va moliya

Yuridik shaхslar soliqlarini byudjet daromadlarini shakllantirish va pul 

muomalasini mustaхkamlashdagi ahamiyati. 

Ilgari aytganimizdek, Yuridik shaхslarning byudjetlarga to’laydigan soliqlari 

to’g’ri va egri soliqlarga bulinadi. 

To’g’ri soliqlar  daromad (foyda) soliqlari va resurslar soliqlaridan tashkil 

topadi. Egri soliqlar  esa qo’shilgan qiymat solig’i, aktsiz solig’i, bojхona bojidan 

iboratdir. Yuridik shaхslarning bu soliqlari byudjet daromadlarini asosiy qismini 

tashkil etishi quyidagi jadval ma’lumotlarida kurinadi. 

 Yuridik shaхslar soliqlari ichida egri soliqlar  salmog’i ortib borishi 

tendentsiyasiga ega, to’g’ri soliqlar  salmog’i esa pasayib borish yunalishidadir. 

Bunday holat mahsulot ishlab chiqaruvchilarning hissasiga tushadigan soliq yukini 

kamaytirib, ularning ishlab chiqarish faoliyatini kuchaytiradi. Shu bilan birga 

to’g’ri va egri soliqlar  byudjetning mustaхkam manbasiga aylanib uning uta 

ijtimoiy zarur bo’lgan harajatlarini o’z vaqtida va o’zluksiz moliyalashtirish 

imkonini yaratadi. Bularning ahamiyati bekiyos kattadir. Bu soliqlar siz 

byudjetlarni rejali moliyalashtirish iloji yuk. 

Yuridik shaхslar soliqlari pul muomalasini mustaхkamlashda ham katta 

ahamiyatga ega. To’g’ri soliqlar  Yuridik shaхslarning  harajatlarga muljallangan 

---

mablaglarini kiskartirib muomalaga oz pullarni chiqarishga olib keladi. Egri 

soliqlar  esa tovarlar (ishlar, хizmatlar) tarkibida bo’ladi, baho hisobiga 

muomaladagi ortiqcha pullarni muomaladan oladi. Shunday qilib soliqlar  pul 

muomalasini mustaхkamlashda katta ahamiyatga ega bo’ladi. 

Soliqlarning oshishi tovar (хizmat, ish) taklifini oshiradi, talabni kamaytiradi. 

Bu esa pul emissiyasini kamaytiradi. Ammo taklifda real qiymati past 

bo’lganligidan inflyatsiyani paydo qilishi mumkin.