|
0 ‘zbekistonda davlat korxonalarini xususiylashtirishning
asosiy ko‘rsatkicblari
Ko‘rsatkichlar
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Xususiylashtirilgan
korxonalar soni,
birlik
8537
1915
1231
451
448
374
1449
1912
1519
1228
X ususiylashtirish
natijasida tashkil
etilgan nodavlat
mulkidagi
k orxonalar soni
8537
1915
899
266
373
372
1238
1800
1452
1228
Aksiyadorlik jam i-
yatlari
1026
1257
456
110
141
152
227
223
75
28
Xususiy korxonalar
6036
420
260
103
156
103
827
1252
981
1038
Boshqa shakldagi
korxonalar
1475
238
183
53
76
117
184
325
396
162
X ususiylashti rishdan
tushgan m ablag1,
m lrd. s o ‘m
2,4
5,3
4,4
8,9
9,1
14,3
23,2
43,6
56,1
78,4
Keyingi
yillarda
mamlakatimizdagi
xususiylashtirish
jarayonlarida xorijiy investorlaming ishtirokiga katta e ’tibor qaratil-
moqda. Jumladan, 2005 yilning 11 aprelida qabul qilingan
0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «To‘g‘ridan-to‘g‘ri xususiy
xorijiy investisiyalami jalb etishni rag‘batlantirish borasidagi
qo'shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi Farmoni buning yaqqol
dalilidir. Mazkur Farmonga binoan, 2005 yilning I iyulidan boshlab
to‘g‘ridan-to‘g‘ri xususiy xorijiy investisiyalami jalb etadigan
korxonalar quyidagi soliq va majburiy ajratmalami to‘lashdan ozod
etiladi:
-a s o siy faoliyati bo'yicha daromad (foyda) solig‘i;
— mulk solig‘i;
m odernizasiya nasionalnoy ekonom iki - stratcgichcskiy kurs na dem okratizasiyu i
obnovlenie obshcstva»: Tezisi dokladov professorsko-prepodavatelskogo sostava i spe-
sialistov-praktikov (26 m arta 2005g.). V iczdnaya sessiya v g.Tashkentc. М .: izd-vo R.
EA, 2005, str. 22-23.
119
www.ziyouz.com kutubxonasi
— ijtimoiy
infratuzilmani
rivojlantirish
va
hududlarni
obodonlashtirish solig‘i;
— ekologiya solig‘i;
— mikrofirma va kichik korxonalar uchun belgilangan
yagona soliq;
— Respublika yo‘l jam g‘armasiga ajratma.
Xorijiy investisiyalar uchun bunday imtiyozlarning belgi-
lanishi, shubhasiz, yaqin yillar davomida mamlakatimizdagi
mulkni davlat tasarrufidan chiqarish hamda xususiylashtirish
jarayonlarida ular ishtirokining yanada kengayishi va buning
natijasida, mazkur jarayonlar samaradorligining sezilarli dara
jada oshishiga olib keladi.
Respublikada
xususiylashtirishning adresli
yo‘naltirilganligi
uning navbatdagi xususiyatidir. Bu aholining barcha qatlamlariga
mazkur jarayonda aniqroq va natijaliroq qatnashishi imkonini
beradi. Xususiylashtirishning adresli yo'naltirilganligi uy-joylaming
o‘z egalariga imtiyozli yoki bepul berilishida, aholining ko‘proq
muhtoj va zaif qatlamlarini qo‘llab-quwatlashning turli xil dasturlari
byudjet mablag‘lari hisobiga qoplanishida, qishloq aholisi o‘z
yordamchi xo‘jaligi uchun chek yerlar olishi kabilarda ifodalanadi.
0 ‘zbekistonda xususiylashtirishning toMovliligi uning navbatdagi
muhim xususiyatidir. Pulni to‘lash orqali davlat tasarrufidagi
korxona va obyektlami xususiylashtirishda mulkni bepul taqsimlash
bilan bog'liq salbiy holatlar bartaraf etilishi bilan biiga qator
muammolami hal qilish imkoniyati yaratiladi. Bulardan asosiysi,
awalo,
tadbirkorlikni,
xususiylashtirilgan
korxonalami
davlat
tomonidan qo‘ 1 lab-quwatlashning moliyaviy manbalari paydo
bo‘ladi, bozor infrastrukturasini barpo etish uchun resurslar vujudga
keladi va aholini ijtimoiy muhofazalash dasturini
ro‘yobga
chiqarish
uchun mablag‘lar jamlanadi.
Davlat mol-mulkini yangi mulkdoriaiga sotish yo‘li orqali ularning
mulkchilikning
boshqa
shakllariga
aylantirilishi
bilan
biiga
xususiylashtirishdan olinadigan mablag'lar shu korxonaning o‘zini
qo‘llab-quwatlashga, yangi raqobatlashuvchi korxonalar barpo etishga
ham sarflanadi.
TNavbatdagi muhim xususiyat - respublikada mulkni davlat
tasarrufidan chiqarish chog‘ida aholi uchun kuchli ijtimoiy
120
www.ziyouz.com kutubxonasi
kafolatlar yaratildi va ta ’minlandi. Ijtimoiy kafolatlar bir butun
imtiyozlar tizimi orqali yaratildi. Bular xususiylashtirilayotgan
korxona m ehnat jamoasiga aksiyalarni imtiyozli shartlar bilan
sotish, yangi mulkdorga eskirgan asosiy fondlar hamda
ijtimoiy infrastruktura obyektlarini bepul topshirish, davlat
korxonalarining mol-mulki, fermalar, bog‘lar va shu kabilarni
imtiyozli shartlar asosida xususiylashtirish,
hamda soliq
to ‘lashda ayrim imtiyozlar berish kabilardir.
Ijtimoiy kafolatlar iste’mol savatining eng kam miqdorini
kuzatib borish, eng kam ish haqini, daromad solig‘ini tartibga
solish kabilarni ham o ‘z ichiga oladi.
Ijtimoiy muhofazalash davlatning barcha mulkdoiian hissadorlar,
xususiylashtirilgan uy-joylaming, sotib olingan texnika, avtotransport
vositalarining, yer maydonlari, xususiylashtirilgan fermalar va boshqa
vositalaming egalarining huquqlarini himoya qilishda o‘z ifodasini
topadi.
Respublikada davlat mulkini xususiylashtirishning o ‘ziga
xos boshqa jihatlari Prezidentimiz I .A. Karimov tom onidan
bayon qilingan iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishning
asosiy qoidalaridan kelib chiqadi. Bular quyidagilar:
a) davlat mulkini xususiylashtirish respublikada amalga
oshirilayotgan islohotlarning ichki mantiqiga
b o 'y su n d irila d i
va ularning asosini tashkij qiladi;
b) mulkni xususiylashtirish jarayoni davlat tom onidan
boshqariladi;
v)
xususiylashtirishni
huquqiy-m e’yoriy
jihatdan
ta ’minlashda qonunlarga rioya etiladi.
Respublikamizda xususiylashtirish bo'yicha qo‘yilgan vazifa,
davlat sektori bozor sharoitida ham sezilarli rol o‘ynashi inkor
qilmaydi. Chunki iqtisodiyotning davlat korxonalari saqlanib qolishi
kerak bo‘lgan sohalar ham mavjud. Bunday korxonalar uchun
ularning bozor sharoitlariga tarkiban moslashuviga imkon beradigan
xo‘jalik yuritish mexanizmini ishlab chiqish talab qilinadi.
121
www.ziyouz.com kutubxonasi
Do'stlaringiz bilan baham: | 
