Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni modellashtirish va prognozlash



Download 2,22 Mb.
Pdf ko'rish
bet51/87
Sana28.06.2022
Hajmi2,22 Mb.
#716346
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   87
Bog'liq
Ijtimoiy iqtisodiy

Y=(E-M)*X 
 
 
(1)
 
Bu yerda 
Y
– mintaqadagi daromadalar summasi; 
Ye
– shaxsiy xarajatlar 
(investitsiya va mintaqadagi mahalliy boshqaruv xarajatlar ham kiradi); 
M
– 
mintaqaga yetkazib berilgan mahsulotlar. 
Y
orqali 
Ye
va 
M
ning qiymatini 
ifodalashdan 
Ye=e*Y 
 
 
 
(2) 
M=m*Y 
 
 
(3)
 
X=X
(4) ni keltirib chiqaramiz. 
X tepasidagi chiziq berilgan modelda o‘zgaruvchilar ekzogen xarakterda 
ekanligini ko‘rsatadi. (2), (3), (4) larning qiymatini (1) ga qo‘ysak: 
Y=e*Y-m*Y*X
kelib chiqadi. 


70 




n
j
i
j
ij
i
Y
X
a
X
1
U tenglamani yechsak: 
Y=X/(1-e*m)
ni olamiz. Shu yerdan bazali multiplikator 
formulasi kelib chiqadi: 
K=Y/Xq1/(1-e*m). 
Bu formula mintaqadagi xarajatlarning yig‘indisi va mintaqadan yetkazib 
berilgan mahsulotlar nisbatini ifodalaydi. IBM bozorga faqatgina umumiy ta’mirni 
baholash imkoniyatini beradi. 
Bu ta’sirning tarmoqdan tarmoqqa tarqalish jarayonini hamda uning turli 
tarmoqlarga va multiplikator kattaligidagi tarmoqlararo farqlarga ta’sir darajasini 
tushunish uchun mintaqa iqtisodiy tizimining tarkibi to‘lib tasvirlanishi lozim. 
Bu holda “xarajat-chiqarish” modellari ishlatilishi mumkin. Bu modellardan 
foydalanayotganda mintaqadagi ishlab chiqarish tarmoqlarining umumiy miqdori 
ko‘rib chiqiladi. Ularning har biri bir-biriga bog‘liq hisoblanadi. Birinchi 
tarmoqdagi ishlab chiqarish yoki “chiqarish” ikkinchi tarmoqdagi xarajat sifatida 
ishlatilishi mumkin. Ikkinchi tarmoqda ishlab chiqarilgan mahsulot o‘z navbatida 
uchinchi tarmoqning ishlab chiqarish xarajatlari sifatida ishlatilishi mumkin va 
hokazo. Bu iqtisodiyotga tashqi ta’sirdan kelib chiqadigan multiplikator 
samaralarini IBMga qaraganda aniqroq kuzatish imkoniyatini beradi. n tarmoqdan 
iborat bo‘lgan, ochiq statistik iqtisodiy tizim quyidagicha tasvirlanishi mumkin: 
X
i
=ΣX
ij
+Y
i
, i,jq1,2…n, (1) bu yerda 
X
i
-i-inchi tarmoqning yalpi ishlab chiqarilishi. 
X
ij
– j-inchi tarmoqning ishlab chiqarilishiga xarajat qilingan, i-inchi 
tarmoqning mahsulotlar miqdori.
Y
i
– iste’molchilarning foydalangan i-inchi tarmoqning mahsulotlar miqdori. 
Agar bir nechta soddalashtiradigan ehtimollarni qabul qilsak: 
har bir mahsulot guruhi yagona tarmoqda ishlab chiqariladi; 
xarajatlarni ko‘paytiruvchi va qisqartiruvchi tashqi omillar mavjud emas; 
har bir mahsulot uchun yagona ishlab chiqarish jarayoni bo‘lib, u mahsulotning 
o‘zaro o‘rnini bosishni mustasno etadi. Shunda (3)dan X
ij
qa
ij
kelib chiqadi. Bu 
yerda a
ij
– j-inchi mahsulot birligini ishlab chiqarish uchun xarajat qilinadigan i-
inchi mahsulot miqdorini aniqlab beradigan texnologik koeffitsiyent. X
i
-j-inchi 
tarmoqning ishlab chiqarishi.Unda (1) formulasi quyidagicha o‘zgartirilishi 
mumkin: 
Yoki matritsa ko‘rinishida

Download 2,22 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   87




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish