4
O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS
TA
’
LIM VAZIRLIGI
ANDIJON IQTISODIYOT VA QURILISH INSTITUTI
“
IJTIMOIY IQTISODIY FANLAR
”
KAFEDRASI
“
GLOBAL ISHLAB CHIQARISH TIZIMI
”
fanidan
’
Andijon-2021
5
«TAVSIYA ETILDI»
“
Ijtimoiy
iqtisodiy fanlar”
kafedrasi majlisida muhokama
qilingan va ma
’
qullangan.
Kafedra mudiri _________ dots. D.Iymanova
(Kafedra majlisining ___- sonli bayonnomasi,
«____»_________2021 yil.)
Tuzuvchi:
Katta o`qituvchi S. Mirzayev
Ushbu ma’ruza kursini tayyorlashdan asosiy maqsad fanni
o`qitishda yo`nalish
uchun bazaviy fan sifatida institutning barcha sohalaridagi faoliyatlarini to`
g’
ri
baholash bilan fan, texnika va texnologiyaning oxirgi yutuqlari natijalarini qamragan
holda lean ishlab chiqarish usullari, ishlab chiqarishdagi yo`qotishlarni oldini olish, ish
joyini tashkil qilishni samaradorligini oshirishda 5S tizimini tadbiq qilish hamda ishlab
chiqarishni tashkil etishda xodimlarni jalb etishni o`rganishga qaratilgan.
Mazkur ma’ruzalar kursi barcha ta’
lim yo`nalishi talabalari uchun mo`ljallangan.
Taqrizchilar:
Qirg’izb
ayev S. - «Uz-SAEMYUNG CO» QK Ishlab chiqarish direktori.
A’zamov S. – AndMI, “SICHTE” kafedrasi mudiri, i.f.n. dotsent;
6
MUNDARIJA
№
Mavzular
Bet
1.
Kirish
- 7
2.
1-Mavzu. Lean ishlab chiqarish tarixi, vositalari va usullari.
- 9
3.
2-Mavzu. Ishlab chiqarish jarayonida yo`qotishlarni
qisqartirish usullari.
- 19
4.
3-Mavzu. Standard Work. Visual Control.
- 21
5.
4-Mavzu. 5S. Ish joyini tashkil etish usullari va joriy etish
rejasi. 5 Whys.
- 25
6.
5-Mavzu. GM GMS tizimi. Xodimlarni jalb etish printsipi.
- 28
7.
6-Mavzu. GM GMS tizimi. Standartlashtirish printsipi.
- 38
8.
7-Mavzu. GM GMS tizimi. Biriktirilgan sifat printsipi.
- 45
9.
8-Mavzu. GM GMS tizimi. Qisqa vaqtda yetkazish printsipi.
- 55
10.
9-Mavzu. GM GMS tizimi. Doimiy takomillashtirish printsipi.
- 31
11.
10-Mavzu. Xatodan ximoyalanish printsipi.
- 72
12.
11-Mavzu. Zamonaviy ishlab chiqarishda sifat menejmenti
tizimi.
- 75
13.
12-Mavzu. Korxonaning mujassamlashgan menejment tizimi.
- 78
14.
13-Mavzu. Tayota yo`lining 14 printsipi.
- 82
15.
14-Mavzu. Jidoka avtonomlashtirish printsipi.
- 90
16.
15-Mavzu. Lean ishlab chiqarishda xodimlarni jalb etish.
- 94
17.
16-Mavzu. Kadrlarni saqlab qolish.
- 98
18.
17-Mavzu. Moddiy boyliklarni yaratishda oqim xaritasi (value
stream maping (VSM).
- 102
19.
18-Mavzu. Gemba va Kayzen.
- 105
20.
19-Mavzu. Six Sigma.
- 112
21.
20-Mavzu. Smart tizimi.
- 115
7
KIRISH
O`zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2017
—
2021 yillarda O`zbekistonni
rivojlantirishning beshta ustuvor yo`nalishi bo`yicha Harakat strategiyasi haqidagi farmoni
ushbu yildagi eng ahamiyatli farmoni bo`ldi chunki, bu farmonda yurtimizni Harakatlar
strategiyasi 5 bosqichda amalga oshirilib, ularning har biri bo`yicha yil nomlanishidan kelib
chiqqan holda alohida bir yillik davlat dasturini tasdiqlashni nazarda tutadi. Farmonda davlat
va jamiyat qurilishi tizimini takomillashtirishning 5 ta ustuvor yo`nalishi keltirilgan:
1. Demokratik islohotlarni chuqurlashtirish va mamlakatni modernizatsiya qilishda Oliy
Majlis palatalari, siyosiy partiyalarning rolini yanada kuchaytirish;
2. Qonun ustuvorligini ta
’
minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilish;
3. Iqtisodiyotni rivojlantirish
va liberallashtirish;
4. Ijtimoiy sohani rivojlantirish;
5. Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag’rikenglikni ta’minlash hamda chuqur
o`ylangan, o`zaro manfaatli va amaliy tashqi siyosat sohasidagi ustuvor yo`nalishlar.
Hozir dunyodagi globallashgan mahsulot ishlab chiqarish va yetkazish tizimida uni
sotishni oshirish, birinchi navbatda sifat va ishlab chiqarish iqtisodiy samaradorligini
takomillashtirishda sarf-xarajatlarni kamaytirish muhim hisoblanadi. Bu o`z-o`zidan yuzaga
kelmaydi. Bu uchun avvalo ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, muxandis-texnik
xodimlarni malakasini oshirish, hamda ishlab chiqarishga
ilg’or boshqarish tizimlarni joriy
etish lozim bo`ladi.
Ikkinchi jahon urishi (1945 yil) dan keyin Yaponiya hukumati o`z oldiga vayron bo`lgan
ishlab chiqarishni juda tez tiklash vazifasini qo`yadi. Shuningdek bunda g’arbdagi
kompaniyalarga raqobatbardosh bo`lish lozimligi talab etilgan edi.
Toyota
korporatsiyasi
rahbariyati o`z oldiga “Uch yil ichida g’arbdagi ishlab
chiqarish kompaniya
ko`rsatkichlaridan o`tib ketish maqsadini qo`yadi”.
Ular qo`ygan maqsadga erishish uchun
ommaviy ishlab chiqarishdagi plus va minuslarni tahlili etish, eng asosan korxona xodimlarni
fidokorona ishlashlariga jalb etishni lozim deb bildilar.
Muammolarni bartaraf etish uchun
Toyota
korporatsiyasi TPS tizimini yaratdi:
