“Ijtimoiy fanlar”kafedrasi

«lider» va «rahbar» tushunchalari 
o`rtasidagi farqlar haqida gapirish mumkin. B.D. 
Parigin bu ikki tushunchani farqlab shunday yozadi: 
lider - guruhdagi shaxslararo munosabatlarni boshqarsa, rahbar - shu guruhdagi rasmiy 
munosabatlarni boshqaradi; 
liderlik kichik guruhlardagina xos bo`lgan hodisa bo`lsa, rahbarlikning haq-huquqlari 
katta guruhlar doirasida ham sodir bo`lishi, amalga oshirilishi mumkni; 
agar liderlik stixiyali, betartib jarayon bo`lsa, rahbarlik maqsadga qaratilgan,
jamiyatda ishlab chiqarilgan normalar, tartiblar asosida saylov oqibatida sodir bo`ladigan 
hodisadir; 
liderlik rahbarlikka nisbatan vaqtinchalik hodisa bo`lib, guruh a’zolarining kutishlari, 
ularning kayfiyatlari, faoliyat yo`nalishiga qarab uzoqroq muddatda yoki qisqa muddatda ro`y 
beradi; 
rahbarning liderdan farqi yana shundaki, u liderda yo`q bo`lgan jazolash va 
rag`batlantirish tizimiga ega bo`lib, shu asosda o`z xodimlariga ta’sirini o`tkazishi mumkin. Bu 
psixologik ta’sir shundayki, biron-bir manfaatni ko`zlab qilingan ishda erishilgan yutuqlar uchun 
boshliq xodimlarini ko`tarinki ruh bilan rag`batlantirib mukofatlab tursa, o`sha yerda xodimlar 
o`zlari bilmagan holda boshliqqa nisbatan ijobiy munosabatda bo`lishada; 
lider guruhda u yoki bu qarorlar, ko`rsatmalar, tashabbuslarni o`z ixtiyoricha,
bevosita chiqarish mumkin. Rahbarda esa bu yo`nalishda ko`plab rasmiy ko`rsatmalar, rejalar, 
normalar, buyruqlar mavjudki, rahbar - bular doirasidan chiqib ketishi qiyin. Ko`p hollarda 
rahbar lider uslubini qo`llasa, bu jamiyat tamonidan «o`zboshimchalik», «qonunga 
bo`ysunmaslik» deb qoralanadi; 
liderning faoliyati faqat kichik guruhlar doirasida amalga oshiriladi, rahbar shu 
guruhdagi, kengroq ijtimoiy doiradagi, jamiyatdagi vakil bo`lgani uchun vakolatlari ham keng, 
faoliyat imkoniyatlari ham ortiqdir. 
91-rasm 
O`z ishini tashkil qila bilish deganda, uning o`z ishini to`g`ri rejalashtirib, uni nazorat qila 
olish nazarda tutiladi. Jamoa faoliyatini va o`z faoliyatini rejalashtirish qobiliyati rahbar uchun 
muhim bo`lgan talablardan biridir. Boshqarish bevosita jamoaga qaratilgan bo`lib, uning 
psixologik natijasi o`zlikka nisbatan hurmat, o`zlikni anglash, qadrlash kabilarni vujudga 
keltiradi. 
92-rasm 
 

---

Boshqaruv faoliyatida liderlik, lider-
rahbar ijtimoiy psixologik fenomeniga 
katta e’tibor beriladi.