Ijtimoiy fanlar

1
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA’LIM VAZIRLIGI
A. QODIRIY NOMIDAGI JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI
“IJTIMOIY FANLAR” KAFEDRASI
“Tasdiqlayman”
O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor
_______________ N. Alimov
“______” __________ 2015 yil
«
FALSAFA
»
fani bo‘yicha
O‘QUV-USLUBIY MAJMUA
2015-2016 O’QUV YILI

2
Ushbu o‘quv-uslubiy majmua O‘zbekiston Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim
vazirligining 2010 yil 21 oktyabrdagi “396” – sonli  va 2011yil 17 sentyabrdagi “392” buyrug‘larii
bilan tasdiqlangan falsafa fanidan namunaviy dasturlar  asosida tuzilgan bo’lib, majmuada
falsafaning bahs mavzulari, jamiyatdagi o‘rni va asosiy vazifalari, falsafa tarixi, dunyoni falsafiy
tushunish, falsafiy metodlar, qonunlar va kategoriyalar, bilish falsafasi, ijtimoiy falsafa bo‘limlari
bo‘yicha ma’ruza, seminar mavzulari, «Falsafa» fanini o’qitish jarayonini tartibga soladigan o’quv
me’yoriy hujjatlar,  Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi grifini olgan o‘quv adabiyotlari ro’yhati,
ma’ruza matnlari, ma’ruza va seminar mashg‘ulotlarining ishlanmalari, tarqatma materiallar, ularni
o‘tkazish va qo‘llash bo‘yicha metodik tavsiyanomalar, testlar, yozma ish va og‘zaki so‘rov
variantlari, umumiy savollar, mustaqil ish (referat) mavzulari va ularni bajarish bo‘yicha tavsiyalar,
baholash me’zonlari va reyting tizimi, shuningdek, falsfiy atamalar izohli lo’g’ati keltirilgan bo’lib
Falsafa fani  professor-o‘qituvchilari uchun mo‘ljallangan.
Falsafa fanlari doktori, B.M.Ochilovaning
umumiy tahriri ostida
Tuzuvchilar:       f.f.n., dots.  A.Hotamov
     k. o‘qt., B. Toshboyev
Taqrizchilar:     f.f.d., prof. J. Yaxshilikov
                          f.f.n., dots.  M. Saidov

3
MUNDARIJA
1- QISM. OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TASDIQLAGAN O‘QUV–METODIK  HUJJATLAR VA ADABIYOTLAR
Kirish……………………………………………………………………….
4
1.1. O‘quv–me’yoriy hujjatlar
1.1.1. Davlat ta’lim standarti ……………………………………………
1.1.2. O‘quv rejasi ………………………………………………………….
1.1.3. Namunaviy dastur……………………………………………………
1.1.4. Moddiy–texnik va o‘quv–metodik ta’minotga qo‘yiladigan
talablar………………………………………………………………………
5
9
12
28
1.2. Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi grifini olgan o‘quv adabiyotlar
1.2.1. Rahbariy adabiyotlar…………………………………………………
1.2.2. Darslik va o‘quv qo‘llanmalar……………………………………….
1.2.3. Qo’shimcha adabiyotlar……………………………………………..
1.2.4. Internet saytlari……………………………………………………….
31
31
32
33
2- QISM. JORIY O‘QUV-METODIK TA’MINOT
2.1. Joriy o‘quv-me’yoriy hujjatlar
2.1.1. Ishchi dastur…...…………………………………………………….
2.1.2. Ishchi o‘quv reja…. …………………………………………………
2.1.3. Kalendar tematik reja ………………………………………………
35
57
58
2.2. Joriy o‘quv–metodik ta’minot
2.2.1. Ma’ruzalar matni ……………………………………………………
2.2.2. Laboratoriya mashg‘ulotlarining ishlanmalari, tarqatma
materiallar, ularni o‘tkazish va qo‘llash bo‘yicha metodik tavsiyalar…
2.2.3. J.N., O.N., YA.N. savolnomalari (intellektual tizim, testlar, yozma
ish va og‘zaki so‘rov variantlari, umumiy savollar)……………..
2.2.4. Mustaqil ish (referat mavzu)larni bajarish bo‘yicha tavsiyalar …
2.2.5. Fan bo’yicha testlar……………..…………………………………
2.2.6. Baholash me’zonlari …………………………………………………
2.2.7. Falsafiy atamalar izohli lug‘ati………………………………………
61
174
300
308
315
328
330

4
KIRISH
Borliqdagi narsa va hodisalarning eng umumiy qonuniyatlari va
hususiyatlarini o‘rganuvchi falsafa fani asoslarini bilish barcha mutahasisliklar
bo‘yicha ta’lim olayotgan talabalar uchun zarur va ahamiyatlidir. Chunki
falsafa avvalo, talabalarning dunyoqarashini shakllantirib, ularning fikrlash,
muloqotga kirisha olish madaniyatlarini yuksaltiradi. Ikkinchidan, falsafiy
bilimlarni egallash, ayrimlik va umumiylik birligi qonuniga muofiq talabalarga
o‘z mutaxasisliklarini chuqurroq va kengroq egallashlariga yordam beradi.
Ya’ni, o‘zi shug‘ullanayotgan masalalar bo‘yicha nazariy hulosalar chiqarishga
ko‘maklashadi, tajriba yoki boshqa bilish jarayonida to‘plangan ma’lumotlarni
umumlashtira olish malakasini shakllantiradi. Uchunchidan, falsafa talabalarda
milliy hamda umuminsoniy qadriyatlarga hurmat ruhini tarbiyalashda, ular
ongida milliylik va umuminsoniylik birligi tamoyilini qaror toptirish omili va
vositasi bo‘lib hizmat qiladi.
O‘zbekiston Respublikasi prezidenti I.A.Karimov ta’kidlab o‘tganidek, -
“falsafa barcha fanlarning otasi. Falsafani bilmaydigan odam- medidsina yoki
ta’lim, san’at yoki madaniyat sohasi vakili bo‘ladimi bundan qat’iy nazar-
hayotning, o‘z kasbining ma’no-mazmunini yaxshi tushunmaydi. Misol uchun
tarixni tahlil qilish uchun har bir voqea va jarayonga falsafiy qarash, ularni
umumlashtirgan holda zarur hulosalar chiqara olishi kerak. Shu bois tarixchi
bo‘lish uchun falsafiy tafakkur qobiliyatiga ega bo‘lish darkor”.
1
Ushbu o’quv-uslubiy majmuaning tarkibi ikki  bo’limdan iborat:
“O’quv faniga kirish”  hamda “reja-topshiriq va o’quv-uslubiy materiallar”.
 Birinchi        bo’limda      siz      o’quv      fani        haqidagi      dastlabki
tasavvo’rni beruvchi materiallar bilan tanishasiz: dolzarbligi, o’quv fanining
maqsad va vazifalari, mashg’ulotning mavzusi va shakllari bo’yicha o’quv
soatlarning taqsimoti, foydalaniladigan adabiyotlar va mustaqil ishlash uchun
mavzular ro’yxati  hamda yakuniy nazorat savollari.
Ikkinchi  bo’limda reja-topshiriq va har bir dars uchun o’quv-uslubiy
materiallar, qisman o’quv-vizual materiallar, o’z-o’zini nazorat savollari.
uslubiy tavsiyalar, o’quv topshiriqlar, ta’limiy o’yinlar takdim etilgan.
Talabalar tomonidan topshiriqlarni o’z vaqtida bajarilishi o’quv fanini
o’rganishda tizimli mustaqil ishni ta’minlaydi, olgan bilimlari va ma’lum
reyting ballarini olishi muntazam o’z-o’zini nazoratini yuzaga keltiradi, o’quv-
uslubiy va ma’lumot-axborot materiallari ularni to’g’ri bajarishga yo'rdam
beradi.
O’quv fanining mavzulari bir-biriga bog’liq bo’lganligi uchun
mavzularni o’rganishda mantiqiy ketma-ketlik mavjud. Shuning uchun yangi
mavzuga dastlabki mavzu materiallarini o’zlashtirish asosida o’tiladl.
1
 Karimov I.A. Yoshlarga ishonch bildirish, ularning tashabbus va salohiyatini ro’yobga chiqarish bugungi kunning
ustivor vazifasidir.// Inson, uning huquq va erkinliklari –oliy qadriyat. T.:”O’zbekiston”,2006. 117-bet.

5
1.1. O‘QUV–ME’YORIY HUJJATLAR
1.1.1. Davlat ta’lim standarti
O‘ Z B E K I S T O N   D A V L A T   S T A N D A R T I
O‘zbekiston uzluksiz ta’limining
Davlat ta’lim standartlari
Oliy ta’limning Davlat ta’lim standarti
5111600-Milliy g‘oya, ma’naviyat asoslari va huquq ta’limi ta’lim yo‘nalishi
bo‘yicha bakalavrlarning tayyorgarlik darajasi va zaruriy bilimlar mazmuniga
qo‘yiladigan
TALABLAR
Rasmiy nashr
O‘zbekiston Respublikasi
Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi
Toshken
t

6
SO‘Z BOSHI
1 ISHLAB CHIQILGAN VA KIRITILGAN:
· Oliy va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limini rivojlantirish markazi;
· Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti.
2 TASDIQLANGAN VA AMALGA KIRITILGAN:
 O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining
2011 yil «16»  sentyabrdagi 387- sonli buyrug‘i asosida.
O‘zbekiston Respublikasi hududida mazkur standartni amalga
kiritilishi (amal qilishining to‘xtatilishi) va unga o‘zgartirishlar kiritilishi
to‘g‘risidagi ma’lumotlar «O‘zstandart» agentligi tomonidan nashr etiluvchi
ko‘rsatkichlarda chop etiladi.
Mazkur  standart O‘zbekiston Respublikasi hududida rasmiy chop
etish huquqi O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim
vazirligiga tegishlidir    O‘ZBEKISTON  DAVLAT  STANDARTI
O‘zbekiston uzluksiz ta’limining
Davlat ta’lim standartlari
Oliy ta’limning Davlat ta’lim standarti
5111600-Milliy g‘oya, ma’naviyat asoslari va huquq ta’limi ta’lim
yo‘nalishi bo‘yicha bakalavrlarning tayyorgarlik darajasi va zaruriy
bilimlar mazmuniga qo‘yiladigan
TALABLAR
Gosudarstvennыe obrazovatelnыe standartы
neprerыvnogo obrazovaniya Uzbekistana
Gosudarstvennыy obrazovatelnыy standart
vыsshego obrazovaniya
TREBOVANIYA
k neobxodimomu soderjaniyu i urovnyu
podgotovlennosti bakalavra po napravleniyu
5111600– Natsionalnaya ideya, osnovы duxovnosti i pravovoe obrazovanie
State Educational Standards of Continuous Education of Uzbekistan
State Educational Standards of Higher Education
REQUIREMENTS
necessary content and level of Bachelors in 5111600 – National Idea, the
principles of spirituality and science of law
Amal qilish muddati  200_y. «____»  ________dan
200_y. «____» ________gacha

7
I Qo‘llanish sohasi
1.1 Oliy ta’limning mazkur davlat ta’lim standarti (OT DTS) 5111600–
Milliy g‘oya, ma’naviyat asoslari va huquq ta’limi ta’lim yo‘nalishi bo‘yicha
oliy ma’lumotli bakalavrlar tayyorlashda asosiy ta’lim dasturlarining
o‘zlashtirilishini amalga oshirishda O‘zbekiston Respublikasi hududidagi
barcha oliy ta’lim muassasalari uchun majburiy talablar majmuini ifodalaydi.
1.2 Mazkur ta’lim yo‘nalishi bo‘yicha kadrlar tayyorlash vakolatiga ega
bo‘lganda Oliy ta’lim muassasasi uning asosiy ta’lim dasturini amalga oshirish
huquqiga ega deb hisoblanadi.
1.3 OT DTSning asosiy foydalanuvchilari:
- mazkur ta’lim yo‘nalishi va tayyorgarlik darajasi bo‘yicha fan, texnika
va ijtimoiy soha yutuqlarini hisobga olgan holda asosiy ta’lim dasturlarini sifatli
ishlab chiqish, samarali amalga oshirish va yangilashga mas’ul oliy ta’lim
muassasalarining professor-o‘qituvchi jamoalari;
- ta’lim yo‘nalishining asosiy ta’lim dasturini o‘zlashtirish bo‘yicha
o‘quv-tarbiya faoliyatini samarali amalga oshiruvchi barcha xodimlar va
talabalar;
- oliy ta’lim muassasalarining o‘z vakolat doirasida bitiruvchilarning
tayyorgarlik darajasiga javob beradigan boshqaruv xodimlari (rektor,
prorektorlar, o‘quv bo‘limi va dekanat);
- bitiruvchilarning tayyorgarlik darajasining baholashnishini amalga
oshiruvchi Davlat attestatsiya va imtihon komissiyalari;
- oliy ta’lim muassasasini moliyalashtirishni ta’minlovchi organlar;
-oliy ta’lim tizimini akkreditatsiya va sifatini nazorat qiluvchi vakolatli
Davlat organlari;
- ta’lim yo‘nalishini ixtiyoriy tanlash huquqiga ega bo‘lgan abiturientlar
va boshqa manfaatdorlar.
5111600-Milliy g‘oya, ma’naviyat asoslari va huquq ta’limi ta’lim
yo‘nalishi bo‘yicha bitiruvchi quyidagi umumiy malakaviy kompetensiyalarga
ega bo‘lishi lozim:
a) umumiy malakaviy kompetensiyalar:
-dunyoqarash xarakteridagi sistemali bilimlarga ega bo‘lishi, gumanitar
va ijtimoiy-iqtisodiy fanlar asoslarini, joriy davlat siyosatining dolzarb
masalalarini bilishi, ijtimoiy muammolar va jarayonlarni mustaqil tahlil qila
olishi;
-Vatan tarixini bilishi, ma’naviy, milliy va umuminsoniy qadriyatlar
masalalari yuzasidan o‘z fikrini bayon qila olishi hamda ilmiy asoslay bilishi,
milliy istiqlol g‘oyasiga asoslangan faol hayotiy nuqtai nazarga ega bo‘lishi;
- tabiat va jamiyatda kechayotgan jarayon va hodisalar haqida yaxlit
tasavvurga ega bo‘lishi, tabiat va jamiyat rivojlanishi haqidagi bilimlarni
egallashi hamda ulardan zamonaviy ilmiy asoslarda hayotda va o‘z kasb
faoliyatida foydalana bilishi;

8
- insonning boshqa insonga, jamiyatga, atrof-muhitga munosabatini
belgilovchi huquqiy va ma’naviy mezonlarni bilishi, kasb faolitida ularni
hisobga ola bilishi;
- sog‘lom hayot tarzini yuritish zaruriyati bo‘yicha ilmiy tasavvur va
e’tiqodga ega bo‘lishi, o‘z-o‘zini chiniqtirish ko‘nikmaga ega bo‘lishi lozim;
-axborot yig‘ish, saqlash, qayta ishlash va undash foydalanish usullarini
egallagan bo‘lishi, o‘z kasbiy faoliyatida asosli mustaqil qarorlarni qabul qila
olishi;
- tegishli bakalavriat yo‘nalishi bo‘yicha raqobatbardosh umumkasbiy
tayyorgarlikka ega bo‘lishi;
- yangi bilimlarni mustaqil egallay bilishi, o‘z ustida ishlashi va o‘z
mehnatini ilmiy asosda tashkil qila olishi lozim.

9
1.1.2.
O‘QUV REJASI
A.Qodiriy nomli Jizzax davlat pedagogika instituti
TASDIQLAYMAN
Institut rektori
________prof. A.Xolbekov
2015 -  yil  «__»________
   m.o‘.
 Ta’lim yo‘nalishi:
5111600 – Milliy g‘oya, ma’naviyat asoslari va huquq
ta’limi
Akademik daraja - BAKALAVR
O‘qish muddati       - 4 yil
Ta’lim shakli       - kunduzgi
Nazariy va amaliy
ta’lim
A
Attestasiyalar
M
Malakaviy
Amaliyot
D
Davlat
attestasiyasi
B
Bitiruv malakaviy
ishi
T
Ta’til
II. O‘QUV    REJASI
T/r
O‘quv fanlari, integrallashgan kurslar va
bloklarining nomlari
Talabaning o‘quv yuklamasi (soatlarda)
Soatlarning  kurs, semestr va haftalar bo‘yicha
taqsimoti
Umumiy
yuklamaning
hajmi
Auditoriya mashg’ulotlari (soatlarda)
Mus
ta
qil
Ta’
lim
1-kurs
2-kurs
3-kurs
4-kurs
Jami
M
a’
ruza
Ama
liy
L
ab
orat
ori
ya
Semina
r
Ku
rs 
loyi
has
i
(i
shi)
Kurslardagi haftalar soni
38
38
38
22
Semestrlar
1
2
3
4
5
6
7
8
Semestrdagi auditoriya mashg’ulotlari
haftalarining soni
Soat %
19 19 19 19 19 19 19  3
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12 13 14 15 16 17 18 19
1.00. Gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy fanlar
14 23,20 1038  272
482
284
666
10 10 9
9
 6
7
4
6
1.01  O‘zbekiston  tarixi
116
58
28
30
58
3
1.02
Huquqshunoslik. O‘zbekiston Respublikasi
Konstitusiyasi
116
58
28
30
58
3
1.03  Falsafa (etika.estetika, mantiq)
148
96
48
48
52
2
3
1.04  Ma’naviyat asoslari. Dinshunoslik
92
58
28
30
34
3
1.05 Madaniyatshunoslik
56
38
18
20
18
2
1.06  Iqtisodiyot  nazariyasi
116
64
32
32
52
2
2
1.07 Sosiologiya
56
38
18
20
18
2
1.08  Pedagogika. Psixologiya
120
52
26
26
68
2
1.09  Milliy g’oya: asosiy tushuncha va tamoyillar
60
38
18
20
22
2
1.10
Siyosatshunoslik. O‘zbekistonda demokratik
jamiyat qurish nazariyasi va amaliyoti
112
56
28
28
56
2
6
1.11  Rus (o‘zbek) tili
116
76
76
40
2
2
1.12  CHet tili
360
254
254
106
3
2
2
2
 2
2
1.13  Jismoniy madaniyat va sport*
236
152
152
84
2
2
2
2
2.00. Matematika va tabiiy-ilmiy fanlar
786 10,
436
176
140
100
20
350
12
 8
19
2.01 Oliy  matematika  asoslari
68
38
18
20
30
2
2.02
Informatika va axborot texnologiyalari
206
114
30
24
60
92
6
2.03
YOsh fiziologiyasi va gigiena
38
18
10
10
32
2
2.04  Ekologiya va tabiatni muhofaza qilish
136
76
36
20
20
60
4
2.05
Geografiya
68
38
18
20
30
2
2.06  Xozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi
68
38
18
20
30
2
2.07
T.f.Multimediya texnologiyalari (4 sem)
Jahon siyosiy mafkuraviy ta’limotlar tarixi (8
sem)
1
94
38
46
10
76
2
19
3.00
Umumkasbiy fanlar
3672 50,0 2012
9
44
50
948
1660
8  21 21 24 23  8
 
Psixologiya va pedagogika  
kursi
788
436
194
24
50
168
352
4
4
4
 3
8
3.01  Umumiy psixologiya nazariyasi va amaliyoti
240
132
60
72
108
4
3
3.02  Umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti
276
152
40
42
124
4
4
3.03
Milliy  g’oya, ma’naviyat asoslari va  huquq
ta’limi fanlarini o‘qitish metodikasi
272
152
64
24
10
54
6
120
8
Milliy g’oya kursi
748
418
208
210
330
4
2
 8
8
3.04
Falsafaning umumnazariy masalalari
204
114
56
58
90
4
2
3.05
Ijtimoiy falsafa
136
76
38
38
60
4

10
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12 13 14 15 16 17 18 19
3.06
G’oyalar falsafasi.
272
152
76
76
120
4
4
3.07
Qadriyatlar falsafasi
136
76
38
38
60
4
Ma’naviyat  asoslari kursi
782
436
218
218
346
4
6
8
 7
3.08
Ma’naviyatshunoslik
2
152
76
76
118
6
4
3.09
O‘zbek adabiyoti
136
76
38
38
60
4
3.10
Dunyo dinlar tarixi
136
76
38
38
60
4
3.11
Etnomadaniyat
136
76
38
38
60
4
3.12
Globallashuv asoslari
104
56
28
28
48
3
Huquq ta’limi kursi
1354
722
350
20
352
632
7
7
 6
7
8
3.13
Davlat va huquq nazariyasi va tarixi
218
114
56
58
104
5
3.14
Xalkaro xukuk.Xorijiy mamlakatlar
konstitutsiyaviy xukuki
140
76
38
38
64
4
3.15
Ekologiya huquqi
72
38
18
20
34
2
3.16
Ma’muriy huquq
72
38
18
20
34
2
3.17
Mehnat huquqi
72
38
18
20
34
2
3.18
Jinoyat huquqi
72
38
18
20
34
2
3.19
Fuqarolik huquqi. Oila huquqi
280
152
76
76
7
128
3
4
3.20
T.F. Moliya huquqi. Soliq huquqi
214
114
54
10
50
100
2
3
3.21
T.f. Jaxon siyosiy mafkuroviy ta’limotlar
tarixi
214
114
56
10
48
100
2
4
4.00  Ixtisoslik fanlari
732 10,0 366
174
192
7
366
18
 5
4.01  Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari
152
76
38
38
76
4
4.02
Ma’naviy-ma’rifiy ishlar  va uni tashkil
etish  metodikasi
152
76
38
38
76
4
4.03  Geosiyosat  
asoslari
152
76
38
38
76
4
4.04  Inson huquqlari
152
76
38
38
76
4
4.05
Notiqlik san’ati va nutq madaniyati
76
38
10
28
38
2
4.06
T.F. Huquqiy tarbiya nazariyasi va
amaliyoti
48
24
12
12
24
5
5.00  Qo‘shimcha fanlar
450 6,13 228
80
74
74
222
8
4
5.01
Xozirgi davrda ijtimoiy-falsafiy  g’oyalar
rivoji
450
228
80
74
74
222
8
4
JAMI
7344 100  4080  1672 740
150
1518 3
3264  30  30 30 30 30 30 30 30

11
1
2
3
4
5
6