Ijtimoiy fanlar

7. Shpengler O. Zakat Evropы. Rostov na-Donu. 1998.
8. Asmus V. Antichnaya filosofiya. -M.: 1999.
9. Klassicheskaya nauka Sredney Azii i sovremennaya mirovaya sivilizatsiya pod
redaksiey Fayzullaeva O. - T.: SHarq, 2000.
10. Noveyshiy filosofskiy ensiklopedicheskiy slovar. -M.: 2001.
11. Gurevich P.S.Osnovы filosofii - M.: 2002.
12. Xotamiy SM. Islom tafakkuri tarixidan. - T.: “Minxoj”, 2003.
13. Ochildiev   A.   Milliy   g‘oya   va   millatlararo   munosabatlar.   -
T.:O‘zbekiston, 2004.
14.  Plutarx. Saylanma. Z.A’lam va Urfon Otajon tarjimasi. - T.: YAngi asr avlodi,
2006.
15. Choriev A. Inson falsafasi. -Toshkent.: O’FMJ, 2006.
16. Yoqubova M. Jamiyat axborotlashuvning falsafiy asoslari. Fals.fan.nomz. Diss. -
T.: Universitet, 2007.
17.  Madaeva SH. Milliy mentalitet va demokratik tafakkur. -T.: Falsafa va huquq,
2007.
18.  Musaev F. Demokratik davlat qurishning falsafiy huquqiy asoslari. -T.:
O‘zbekiston, 2007.
19.  Sitseron.   Notiqlik  san’ati  haqida  ikki  risola.   Tarjimon  Urfon Otajon. -T.:
YAngi asr avlodi, 2007.
20. Haqiqat manzaralari. S.Jo‘raeva tarjimasi.- T.: YAngi asr avlodi, 2007.
21. Qurbonova L. Ijodiy tafakkurning falsafiy metodologik tahlili. Fals.fan. nomz.
Diss. -T.: Falsafa va huquq, 2007.
22.  YOqubova   M.   Axborot   texnologiyalarining   falsafiy   asoslari.   -
T.:Universitet, 2008.
23. Otamurodav S. Globallashuv va millat. - T.: YAngi asr avlodi. 2008.
24. YUnusov A. Huquq ma’naviyati. - T.: Adolat, 2008.
25. Mamashokirov    S,    Usmanov   E.    Barqaror   taraqqiyotning   ekologik
xavfsizlik masalalalari. -T.: Fan, 2009.
26.  Ochilova   B.    Milliy-ma’naviy    yuksalishda   meros,    qadriyatlar    va
vorisiylik. -T.: Istiqlol, 2009.
27. Qurbonova L. Borliq falsafasi. -Andijon: ADU, 2009
28. Qurbonova L. Inson falsafasi. -Andijon: ADU, 2009

33
29. Qahhorova SH. Global ma’naviyat - globallashuvning g‘oyaviy asosi. -
T.:Tafakkur, 2009.
30.  Allayarova S.N.  Falsafiy germenevtikaning metodologik jihatlari. Fals.fan.
nomz. Diss. -T.: Universitet, 2010.
31.  Bozarov D. Sinergetik paradigma. -T.: Tafakkur, 2010.
32.  Yoqubova M. Fan axborotlashuvining jamiyat rivojidagi o‘rni- T.:”Star-
Poligraf”, 2010.
33.  Allayarova S. Badiiy ijod germenevtikasi – T.:Universitet, 2011.
34. Xotamov. A.“Dunyoqarash, bilish, faollik”. T. Tafakkur qanoti. 2014.
35.
Шайх Муҳаммадсодиқ Муҳаммад Юсуф. Ижтимоий одоблар. Т. Hilol-Nashr. 2015.
С.Отамуродов. Ёшлар сиёсий маданиятини ривожлантириш омиллари. Т. Ўзбекистон. 2015.
118б.
Умаров С. Маънавият мулкига саёҳат. Т. Ўзбекистон. 2013.
Elektron ta’lim resurslari:
1.
www.philosophy.ru.
2.
http//www.intencia.ru.
3.
http://www.anthropology.ru
4.
http://www.ido.rudn.ru.
5.
http://www.filosofia.ru.
6.
http://www.falsafa.dc.uz.
7.
http://www.phenomen.ru.
8.
http://www.lib.ru/FILOSOF.
9.
http://www.filam.ru/sait.phg.
10. www. Ziyo net.uz

34
2- QISM. JORIY O‘QUV-METODIK TA’MINOT
2.1. Joriy o‘quv-me’yoriy hujjatlar
2.1.1. Ishchi o‘quv dasturi va o‘quv rejalar

35
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA’LIM VAZIRLIGI
A. QODIRIY NOMIDAGI JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI
IJTIMOIY FANLAR KAFEDRASI
                          TASDIQLAYMAN
Jizzax DPI O’quv ishlari bo’yicha
prorektori__________ N. Alimov
 2015 yil
Ta’lim sohasi -140000 O’qituvchilar tayyorlash
                           va pedagogika fani
Bakalavriat yo’nalishi _________________
FALSAFA   FANIDAN
 ISHCHI    DASTUR
JIZZAX – 2015

36
Ishchi dastur O’zbekiston Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining 2011yil 17
sentyabrdagi “392” buyrug’larii bilan tasdiqlangan falsafa fanidan namunaviy dastur  asosida
tuzilgan.
Dasturda falsafaning bahs mavzulari, jamiyatdagi o’rni va asosiy vazifalari, falsafa tarixi,
dunyoni falsafiy tushunish, falsafiy metodlar, qonunlar va kategoriyalar, bilish falsafasi, ijtimoiy
falsafa bo’limlari bo’yicha ma’ruza, seminar mavzulari mazmuni keltirilgan.
Tuzuvchilar:     f.f.d.,prof. B. Ochilova
  f.f.n., dos.  A.Hotamov
    kat o’qt., B. Toshboyev
Taqrizchi:     f.f.d., prof. K. Tulenova. Nizomiy nomidagi
TDU Falsafa kafedrasi mudiri
Ishchi o’quv dasturi Ijtimoiy fanlar kafedrasining 2015 yil 25 iyun  11-sonli yig’ilishida ko’rib
chiqilgan

37
KIRISH
Mustaqillikning taraqqiyot yo’li mamlakatimizda fan rivoji uchun keng imkoniyatlar yaratdi. Fanning
barcha sohalaridagi kabi falsafada tub o’zgarishlar sodir bo’ldi. Zero, eng qadimiy rivojlanish tarixiga ega
bo’lgan falsafa o’zida turli davrlarning ijtimoiy-siyosiy qarashlarini mujassamlashtirib, voqyea va
hodisalarning mohiyatini anglashni, nafaqat anglash, balki ularga munosabat bildirishni shakllantiradi.
Modomiki shunday ekan, bugungi kunda falsafani yanada rivojlantirish, yosh avlodni falsafiy
dunyoqarash, zamonaviy fan yutuqlariga asoslangan falsafiy bilimlar bilan qurollantirish muhim ahamiyat
kasb etadi. Chunki Prezident Islom Karimov ta’kidlaganidek: “Bugungi zamonda mafkura poligonlari yadro
poligonlaridan ham ko’proq kuchga ega”
2
.
Falsafiy tafakkurning ijtimoiy-siyosiy asoslari har qanday jamiyat xalqining ijtimoiy ongini
o’zgartirishga, uning pirovard maqsadlariga xizmat qilishga qaratilgan.
Bugungi kunda falsafiy tafakkurning yangilanishi nafaqat umumiy ma’naviy muhitning, balki har
bir jamiyat a’zosining ijtimoiy qiyofasi, ruhiy dunyosi, maqsad va ehtiyojlarining o’zgarishi hamdir.
Prezident Islom Karimov ta’kidlaganlaridek: “Falsafa barcha fanlarning otasi. Falsafani bilmaydigan odam -
medisina yoki ta’lim, san’at yoki madaniyat sohasi vakili bo’ladimi, bundan qat’iy nazar - hayotning, o’z
kasbining ma’no mazmunini yaxshi tushunmaydi. Misol uchun, tarixni tahlil qilish uchun har bir voqyea va
jarayonga falsafiy qarash, ularni umumlashtirgan holda zarur xulosalar chiqara olish kerak. Shu bois
tarixchi bo’lish uchun falsafiy tafakkur qobiliyatiga ega bo’lish darkor”
3
. Shundagina inson buyuk
allomalar orzu qilgan fozil odamlarning komil fazilatlarini shakllantirish va takomillashtirishga munosib
hissa qo’sha oladi.
“Falsafa” fani barcha zamonlarda va mamlakatlarda hamma universitetlar va boshqa oliy o’quv
yurtlarida o’rganish uchun majburiy sanalgan fundamental fanlardan biri bo’lgan va shunday bo’lib
qolmoqda.
Mazkur fanni mohiyatini o’rganishimiz jarayonida, uning o’ziga xos xususiyatlarini aniqlashimiz
va falsafa inson o’z-o’zini va o’zini qurshagan dunyoni anglab yetishida qanday rol o’ynashini tushuna
boshlaymiz. Zero, Prezident Islom Karimov ta’kidlaganidek: “O’zlikni anglash, milliy ong va tafakkurning
ifodasi, avlodlar o’rtasidagi ruhiy-ma’naviy bog’liqlik til orqali namoyon bo’ladi”
4
. “Bir so’z bilan aytganda,
yoshlarimizni falsafiy tafakkur bilan qurollantirish” - davr talabi. Nega deganda, bugungi zamonda har qanday
raqib va muxolif bilan bahsga kirishish uchun uning qarashlari va g’oyasi, falsafasini ko’proq bilishimiz,
kerak bo’lsa, uning o’zidan ham puxtaroq egallashimiz lozim”
5
.
Mazkur dasturning birinchi bo’limida falsafaning mohiyati, rivojlanishining asosiy
bosqichlari va yo’nalishi haqidagi masalalarga e’tibor qaratilgan. Ikkinchi bo’lim dan ontologiya -
borliq falsafasi, falsafada substansiya va materiya muammosi, harakat va rivojlanish, makon va
vaqt, tabiat falsafasi va inson borlig’i muammolari, o’zaro aloqadorlik va taraqqiyot masalalari,
falsafa qonun va kategoriyalarining eng umumiy jihatlari ko’rsatilgan. Uchinchi bo’lim bilish
falsafasi, hissiy, empirik, nazariy, mantiqiy va intuitiv bilish darajalari, falsafada haqiqat
muammosi, nazariya va amaliyotning birligi, metod va metodologiya, axborotlashuvning falsafiy
asoslari, tushunish va tushuntirish kabi masalalarni o’z ichiga olgan. To’rtinchi bo’limda jamiyat
falsafasining muhim muammolari - tarix falsafasi, falsafiy antropologiya, faoliyat falsafasi, ijtimoiy
prognozlashtirish va globallashuvning falsafiy masalalari yoritiladi.
Dasturda falsafiy muammolarga yangicha falsafiy tafakkur nuqtai nazaridan yondashilgan,
nazariya va amaliyot uyg’unligiga e’tibor qaratilgan.
2
  Каримов И.А. Юксак маънавият енгилмас куч. -Т.: Маънавият, 2008. -Б. 113
3
Каримов И.А.Ёшларга ишонч билдириш, уларнинг ташаббус ва салоҳиятини рўёбга чиқариш-бугунги куннниг
устувор вазифасидир.//Инсон, унинг ҳуқуқ ва эркинликлари- олий қадрият -Т.: Ўзбекистон, 2006.-Б. 117
4
 Каримов И.А. Юксак маънавият енгилмас куч. -Т.: Маънавият, 2008. -Б.83
5
Каримов И.А. Ёшларга ишонч билдириш, уларнинг ташаббус ва салоҳиятини рўёбга чиқариш -бугунги
куннинг устувор вазифасидир.// Инсон, унинг ҳуқуқ ва эркиликлари - олий қадрият. -Т.: Ўзбекистон, 2006.
Б.118

38
Fanni o’qitishdan maqsad - talabalarni zamonaviy fan yutuqlariga asoslangan falsafiy
bilimlar bilan qurollantirish hamda ularda o’z— o’zini anglash va to’g’ri fikrlash ko’nikma va
malakalarini shakllantirishdan iborat.
BAHOLASH MEZONLARI
86-100 ball (a’lo) baholash bo’yicha talablar:
1. Fan dasturi, mavzu yoki bo’lim bo’yicha nazariy va amaliy bilimlarni to’liq
o’zlashtirganligi;
2. Berilgan topshiriqlarni  belgilangan vaqtda aniq,  to’liq va  to’g’ri bajarilganligi;
3. Berilgan vazifani mustaqil ravishda bajarish iqtidorini namoyon etilganligi;
4. Amaliy mashg’ulotlarda bexato natijalar olinib, qo’lga kiritilgan natijalardan to’g’ri
xulosa chiqarilganligi;
5. Matematik qayta  ishlash usullarini  mukammal bilishligi;
6. Berilgan topshiriqlar hisobotini tug’ri  va puxta shakllantirilganligi;
7. Seminar mavzularining maqsad  va mazmunini atroflicha  yoritilganligi;
8. Matnlar bayonida ilmiylik va mantiqiylik saqlanib ilmiy xatolik  va  mantiqiy  xatoliklarga
yo’l qo’yilmaganligi;
9.Berilgan  mavzu doirasida mustaqil fikrlash  qobiliyatini  namoyon etilganligi;
10.Fan yoki mavzular materiallarining nazariy yoki amaliy   ahamiyati  haqida aniq
tasavvurga ega ekanligi.
71-85 ball (yaxshi) baholash bo’yicha talablar:
1. Fan bo’yicha mashg’ulotlar mavzularining maqsad va mazmunini to’g’ri tushinib
yetganligi;
2. Berilgan  topshiriqlarning nazariy va amaliy ahamiyatini tushunganligi;
3.Mashg’ulot vositalaridan to’g’ri foydalanishni bilish;
4.Olingan natijalarni  matematik qayta ishlashni bilish;
          5.Mavzu materialining amaliy ahamiyatini  tushunganlik;
6.Berilgan topshiriqlarni o’quv dasturi doriasida bajarilganligi;
7.Amaliy mashg’ulotlar (laboratoriya ishlari) yuzasidan  xisobotlarni  shakllantira  olganligi;
8.Seminar mashg’ulotlari  bo’yicha konspektni puxta shakllantirilganligi.
55-70 ball (qoniqarli) baholash bo’yicha  talablar:
1. Fanning mavzulari va topshiriqlarning maqsad va mazmuni xaqida umumiy tasavvurga
egalik;
2. Mashg’ulotlar jarayonida asbob-uskunalardan mustaqil  foydalanish  mahoratiga ega
bo’lmay, chetdan  bo’ladigan  har xil yordamlarga  muxtojlikning mavjudligi;
3. Berilgan topshiriqlar bo’yicha natijalarni  mustaqil qayta ishlab chiqish  ko’nikmasiga  ega
emaslik;
4. Topshiriqlar bo’yicha  hisobotlarda ayrim kamchiliklarga yo’l qo’yganlik;
5. Tayyorlangan matnlarning puxta shakllantirilmaganligi;
6. Matnlar bayonida masalalar tor doirada yoritilib, ayrim chalkashliklarga  yo’l
qo’yilganlik.
0-54 ball (qoniqarsiz) baholash bo’yicha talablar:
1. Fanning mavzulari  va topshiriqlarining maqsad va mazmuni haqida  yuzaki tasavvurga
ega;
2. Topshiriqlar hajmining 50 foizi atrofidagi qismi bajarilmagan holda;
3.Topshiriqlar bo’yicha olingan natijalarda  qo’pol xatoliklarning mavjudligi;
4.Qonun-qoida, nazariya va taxminlar,  tushunchalar va tasavvurlarda  noaniqlikka yo’l
qo’yilganda;

39
5.Hisobotlar  bayonida orfografik  va grammatik xatoliklarga yo’l qo’yilganda;
6.Topshiriqlar bo’yicha javoblarda mujmallik, noaniqlik va mantiqiy  chalkashliklar qayd
etilganda;
7.Ilmiy xatoliklarga yo’l qo’yilganda
.
Fan bo’yicha talaba to’plashi mumkin bo’lgan maksimal ball-100. Mustaqil ish JN, ON va
YaN larda qo’shib baholanadi. Shuning uchun mustaqil ish soatlari auditoriya mashg’ulotlari
o’rtasida taqsimlanib, nazorat turlari uchun ballar taqsimotini aniqlashda mashg’ulot uchun umumiy
vaqt sarfi asos qilinib olinadi.
Amaliy, laboratoriya va seminar mashg’ulotlari bo’yicha JN lar  belgilanadi. JN va ON ga 70
ball, YaN ga 30 ball ajratilgan.
3-semestr
Fakultet
Mashg’ulotlar
Auditoriya
soati
Mustaqil
ish
Umumiy vaqt
sarfi
Geografiya, Informatika, PP, Musiqiy
ta’lim, BTU, M.T., Defektalogiya, Jism.
tarb, Mexnat ta’limi, Tarix, Ingliz tili va
adabiyot, BTU (rus), Ingliz tili (rus)
Ma’ruza
20
11
46
Seminar
20
11
46
Mustaqil ish
-
-
-
Jami
40
22
92
REYTING
Joriy
 nazorat 35
Oraliq
nazorat 35
Yakuniy
nazorat 30
30 -35  “5”   (3,0-3,5 bal)
25 -29 “4”   (2,4-2,9 bal)
19 - 24 “3”   (1,9-2,3 bal)
30 -35  “5”
25 -29 “4”
19 - 24 “3”
26 – 30 “5”
21 – 25 “4”
16 – 21 “3”
3-semestr
Fakultet
Mashg’ulotlar
Auditoriya
soati
Mustaqil
ish
Umumiy
vaqt sarfi
Tarix
Ma’ruza
20
9
29
Seminar
18
9
27
Mustaqil ish
-
-
-
Jami
38
18
56
REYTING
Joriy
 nazorat 35
Oraliq
nazorat 35
Yakuniy
nazorat 30
32 -37  “5”   (3,1-3,7 bal)
26 -31 “4”   (2,6-3,0 bal)
20– 25 “3”   (2,0-2,5 bal)
28 -33  “5”
23 -27 “4”
18 - 22 “3”
26 – 30 “5”
21 – 25 “4”
16 – 21 “3”
3-semestr
Fakultet
Mashg’ulotlar
Auditoriya
soati
Mustaqil
ish
Umumiy vaqt
sarfi
Matematika, Kimyo, Fizika
Ma’ruza
18
11
44
Seminar
18
11
44
Mustaqil ish
-
-
-
Jami
36
22
88

40
REYTING
Joriy
 nazorat 35
Oraliq
nazorat 35
Yakuniy
nazorat 30
30 -35  “5”   (3,3-3,8 bal)
25 -29 “4”   (2,7-3,2 bal)
19 - 24 “3”   (2,1-2,6 bal)
30 -35  “5”
25 -29 “4”
19 - 24 “3”
26 – 30 “5”
21 – 25 “4”
16 – 21 “3”
3-semestr
Fakultet
Mashg’ulotlar
Auditoriya
soati
Mustaqil
ish
Umumiy vaqt
sarfi
Biologiya
Ma’ruza
18
11
44
Seminar
20
11
46
Mustaqil ish
-
-
-
Jami
38
22
90
REYTING
Joriy
 nazorat 35
Oraliq
nazorat 35
Yakuniy
nazorat 30
32 -37  “5”   (3,1-3,7 bal)
26 -31 “4”   (2,6-3,0 bal)
20 – 25 “3”   (2,0-2,5 bal)
28 -33  “5”
23 -27 “4”
18 - 22 “3”
26 – 30 “5”
21 – 25 “4”
16 – 21 “3”
MA’RUZA MAVZULARI  VA REJALARI
№
Mavzu
Ma’ruza
Seminar
Mustaqil ta’lim
1-Bo’lim. Falsafaning predmeti, rivojlanishining asosiy bosqichlari va yo’nalishlari
1
Falsafaning predmeti,
muamolari va vazifalari
2
2
4
2
Kadimgi va o’rta asr falsafasi
2
2
6
3
Yangi va eng yangi davr
falsafasi
2
2
6
2- Bo’lim. Ontologiya va rivojlanish falsafasi
4
Borliq va uning asosiy
atributlari.
Tabiat va inson borlig’i
2
2
4
5
O’zaro aloqadorlik va
rivojlanish qonunlari
2
2
6
6
Falsafa kategoriyalari
2
2
6
3- Bo’lim. Gnoseologiya- bilish falsafasi
7
Falsafada bilish muamosi,
bilishning bosqichlari va
darajalari
2
2
4
8
Bilishning metodlari,
axborotlashuv, tushunish va
tushuntirishning ilmiy falsafiy
tahlili
2
2
6
4- Bo’lim. Ijtimoiy falsafa
9
Jamiyatning falsafiy tahlili.
Xozirgi zamon falsafasida
ijtimoiy jarayonlar tahlili
2
2
4
10
Faoliyat, ijtimoiy prognozlash
xamda globalashuvning falsafiy
2
2
6

41
masalalari
Jami:
20
20
52
Falsafadan ma’ruza mavzulari va rejalari
№
Mavzu
soat
1-Bo’lim. Falsafaning predmeti, rivojlanishning asosiy bosqichlari va yo’nalishlari
1
Falsafaning predmeti, muamolari va vazifalari
Reja:
1. Falsafalarning mavzui va ilmiy bilimlari tizimida tutgan o’rni
2. Dunyoqarash tushunchasi. Dunyoqarashning tarixiy turlari
3.Falsafaning sohalari, muamolari va vazifalari
4.Hozirgi davrda falsafa ehtiyoji
2
2
Qadimgi va o’rta asrlar falsafasi
Reja:
1.Falsafaning ijtimoiy ongning mustaqil shakli sifatida paydo bo’lishi jarayoni
2.Qadimgi Sharq va G’arb falsafasi, ularning o’ziga va xususiyatlari xamda
umumiyligi
3.O’rta asrlarda Markaziy Osiyoda falsafiy g’oyalarning rivojlanishi
4. O’rta asrlar G’arb falsafasi. O’rta asrlar Sharq va G’arb falsafasining umumiy
belgilari  va farqli tomonlari
2
3
Yangi va eng yangi davr falsafasi
Reja:
1. Yangi davr falsafasining shakllanishi. F.Bekan, R. Dekart va boshqalar falsafiy
g’oyalari
2. Yangi davr falsafasining rivojlantirilishi I.Kant, F.Gegel va boshqalar falsafiy
g’oyalari
3. Hozirgi davr G’arb falsafasining asosiy xususiyatlari va undagi asosiy
yo’nalishlar
4. XX asr o’zbek falsafasi. I. Mo’minov, M. Xayrullayev, J. Tulenov va boshqalar
falsafiy qarashlar
2
2-Bo’lim. Ontologiya va rivojlanish falsafasi
4
Ontologiya – Borliq falsafasi
Reja:
1. Onotologiya va borliq tushunchalari. Borliqning asosiy shakllari
2. Materiya harakat, fazo va vaqt to’g’risidagi falsafiy g’oyalar
3. Tabiat tushunchasi. Tabiat to’g’risidagi falsafiy qarashlar
4. Inson borlig’i. Inson borlig’ining asosiy jihatlari
2
5
Falsafiy qonunlar
Reja:
1. Qonun tushunchasi. Qonunlarning turlari
2. Qarama – qarshiliklar birligi va o’zaro ta’siri qonuni
3. Miqdor o’zgarishlaridan sifat o’zgarishlariga o’tish qonuni
4. Inkorni inkor qonuni
2
Falsafa kategoriyalari

42
6
Reja:
1. Kategoriya tushunchasi. Kategoriyaning turlari
2. Ayrimlik va umumiylik, mohiyat va hodisa kategoriyalari
3. Mazmun va shakl, sistema, struktura va element kategoriyalari
4. Sabab va oqibat, zaruriyat va tasodif, imkoniyat va boqiylik kategoriyalari
5.
2
3- Bo’lim. Gnoseologiya – bilish falsafasi
7
Falsafada bilish muammosi, bilishning bosqichlari va darajalari
Reja:
1. Bilish nazariyasining predmeti va uning o’ziga xos xususiyatlari
2. Hissiy, nazariy va intuitiv bilish bosqichlari
3. Falsafada haqiqat muammosi
4. Bilish va amaliyot
2
8
Bilishning metodlari, axborotlashuv, tushunish va tushuntirishning ilmiy –
falsafiy tahlili
Reja:
1. Metod va metodologiya tushunchasi. Fanlar va falsafa metodlari taspifi
2. Axborotlashuvning falsafiy asoslari
3. Falsafa tarixida tushunish va tushuntirish muammosi
4. Tushunish va tushuntirishning dialiktik birligi
2
5-Bo’lim. Ijtimoiy falsafa
9
Jamiyatning falsafiy tahlili. Hozirgi zamon falsafasida ijtimoiy jarayonlar
tahlili
Reja:
1. Jamiatning falsafiy taxlili
2. Fuqarolik jamiyati, huquqiy demokratik davlat jamiyati
3. Tarix falsafasining predmeti
4. Inson to’g’risidagi ta’limotlar. Inson hayotining ma’nosi
5. Qadriyatlar falsafasi
2
10 
Faoliyat, ijtimoiy prognozlash hamda globallashuvning falsafiy masalalari
Reja:
1. Faoliyat tushunchasi. Faoliyatning turlari
2. Ijtimoiy bashorat tushunchasi: uning turlari va metodlari
3. Globallashuv tushunchasi. Global muammolar globallashuvning oqibati sifatida
4. Global muammolarni hal qilish yo’llari
2
MA’RUZALAR  MAZMUNI
1-BO’LIM. FALSAFANING PREDMETI, RIVOJLANIShINING
ASOSIY BOSQIChLARI VA YO’NALIShLARI
1-MAVZU:  FALSAFANING PREDMETI, MUAMOLARI VA VAZIFALARI
Falsafa tushunchasining kelib chiqishi. Falsafa shakllanishining asosiy bosqichlari.
Dunyoqarashning mohiyati. Dunyoqarashning intellektual, emosional va ruhiy asoslari.
Dunyoqarashning tuzilishi: dunyoni sezish, dunyoni idrok etish, dunyoni tushunish.
Dunyoqarashning shakllanishida ijtimoiy muhitning roli.
Dunyoqarashning tarixiy shakllari. Mif dastlabki dunyoqarash shakli. Diniy dunyoqarash.
Dinning asosiy funksiyalari. Dinning psixologik, gnoseologik, ijtimoiy va siyosiy ildizlari. Dinga

43
nisbatan sosiologik yondashuv. Diniy e’tiqodning tarixiy shakllari (feteshizm, animizm, totemizm,
magiya).
Falsafa dunyoqarash shakli. Dunyoni falsafiy idrok etishning o’ziga xos xususiyati.
Falsafaning predmeti va uning o’zgaruvchan xarakteri. Falsafiy bilimning tuzilishi. Falsafaning
yangi sohalari. Falsafaning asosiy masalalari. Falsafani siyosiylashtirishning oqibatlari. Falsafada
shubhaning roli. Falsafaning funksiyalari. Falsafaning jamiyatdagi roli yoki amaliy falsafa.
Falsafaning ijodiy xarakteri.
Fan dunyoqarash shakli. Falsafa va fanning mutanosibligi, farqi. Ssiyentizm va
antissiyentizm. Fan taraqqiyoti rivojlanishining asosiy bosqichlari. Hozirgi davrda falsafaga
munosabat.
2-MAVZU: QADIMGI VA O’RTA ASR FALSAFASI
Qadimgi Sharq va G’arb falsafasining vujudga kelishi va rivojlanishining umumiy
qonuniyatlari. Qadimgi Sharq va G’arb falsafasining o’ziga xosligi, betakrorligi, umumiy jihatlari
va farqi. Hindiston falsafasining vujudga kelishi. Xitoy falsafasining o’ziga xosligi. Qadimgi
Yunoniston falsafasi. Qadimgi Markaziy Osiyoda falsafiy qarashlar. Sharq va G’arb falsafasidagi
idealizm. Platonning g’oyalar dunyosi. Aristotel ta’limoti. Zardo’sht ta’limotidagi ziddiyatlar
g’oyasi. Qadimgi G’arb va Sharq falsafasining muammolaridagi farqlar.
O’rta asr G’arb va Sharq falsafa rivojlanishining umumiy belgilari. G’arb va Sharq
falsafasida dinning hukmronligi. Teosentrizm g’oyasining ustuvorligi. O’rta asrlar Yevropasida
falsafiy tafakkurning rivojlanish xususiyatlari. Ilk o’rta asrlarda falsafiy tafakkur rivoji:
appologetika va patristika. Avliyo Avgustin g’oyalari. Sxolastika. Nominalizm va realizm. Foma
Akvinskiy ta’limoti.
O’rta asr Sharq falsafasi. Markaziy Osiyoda falsafiy fikrlar rivojlanishidagi ijtimoiy-
siyosiy sharoit. Markaziy Osiyo falsafasining o’ziga xos xususiyatlari. Forobiy ijodi. A.Beruniyning
falsafiy qarashlari. Ibn-Sino qomusiy alloma. So’fizm falsafasi. Ibn Arabiy filosofemasi. B.
Naqshbandning falsafiy qarashlari. G’arb va Sharq tafakkur uslubining o’ziga xos xususiyatlari.