Ijtimoiy fanlar

«Klaster» texnikasi
Klaster – fikrlarni tarmoqlanishi- bu pedagogik strategiya bo’lib, u
talabalarning mavzuni chuqur o’rganishga yordam beradi. Talabalarda mavzuga
talluqli tushuncha yoki aniq fikrni erkin va ochiq ravishda ketma-ketlik bilan uzviy
bog’langan holda tarmoqlashlariga o’rgatadi. Bu usul biron mavzuni chuqur
o’rganishdan avval talabalarni fikrlash faoliyatini jonlantirish hamda kengaytirish
uchun xizmat qiladi. Shuningdek, o’tilgan mavzuni mustahkamlash,
umumlashtirishga undaydi. Klaster texnollgiyasi quyidagi bosqichlarda amalga
oshiriladi:
1.  Tayanch so’z beriladi;
2.  Barcha talabalar shu so’z bo’yicha xayoliga kelgan hamma so’zlarni
yozadilar.
3.  Yozilgan so’zlardan bog’lanadiganlarini belgilaydi.
4.  Tayanch so’zning mazmunini yoritadi.
5.  Dars davomida o’rganilishi lozim bo’lgan muammolar talabalarga ma’lum
qilinadi va ular dars davomida tushuntirib beriladi.

207
Klaster
Қадимги шарқ
фалсафаси
Бобил фани ва
фалсафаси
Дин
Ёзув
Миср фани ва
фалсафаси
Меъмор-
чилик
Дин
Хитой
фалсафаси ва
фани
Ипак
Тиббиёт
Дин
Ком-
пос
Ҳинд фалсафаси

208
O’QUV TOPShIRIQ. JADVALNI TO’LDIRING
Falsafa  fanining yuzaga kelishi va taraqqiy etishi
Қадимги шарқ фалсафаси
Фалсафа
Ҳиндистон
фалсафаси
Хитой фалсафаси
Фан
Ўзига хослиги
Фалсафа
Фан
Ўзига хослиги
Қадимги грек фалсафаси ривожининг асосий босқичлари
Натурфалсафа
Софистлар
Классик давр.
Эллинизм
Қадимги  Миср ва
Бобилдаги фалсафа
Фалсафа
Фан
Ўзига хослиги:
Илк христианлик

209
3
mavzu
MARKAZIY OSIYoDA FALSAFIY FIKRLARNING
PAYDO BO’LIShI VA RIVOJLANIShI
Ma’ruza olib borish texnologiyasi
Ma’ruza rejasi :
1. Markaziy Osiyoda falsafiy fikrlarning paydo bo’lishi. Zardo’shtiylik, moniylik,
mazdakiylik ta’limotlari. Islom falsafasi. Ilk islomdagi bahslar.
2. IX-XII asrlarda Markaziy Osiyodagi falsafaning taraqiyoti.
3. Amur Temur va temuriylar davrida Markaziy Osiyoda ijtimoiy – falsafiy fikrlar.(XIV-
XV asrlar)
4. XVI asr ikkinchi yarmi va –XIX asrning birinchi yarmigagacha Markaziy Osiyoda
ma’rifatparvarlik va ijtimoiy - falsafiy fikrlar rivoji.
5.  XIX asr oxiri  va XX asr boshlarida Markaziy Osiyoda ma’rifatparvarlik va ijtimoiy
siyosiy tafakkur taraqqiyoti.
Ma’ruzaning
maqsadi :
      
Markaziy Osiyoda  falsafiy  fikrlarning  vujudga  kelishi  va  tarixiy
rivojlanish bosqichlari bilan talabalarni yaqindan tanishtirish. Markaziy
Osiyo mutaffakkirlarining ijtimoiy hayot masalalariga doir falsafiy
qarashlarini tahlil qilish ko’nikmalarini hosil  etishdan iborat..
Talabaning o’quv faoliyati natijalari:
· Markaziy Osiyoda vujudga kelgan falsafiy fikrlar va ularda ko’tarilgan asosiy masalalar
izohlay oladilar;
· Markaziy Osiyo mutaffakkirlarining ijtimoiy qarashlariga islom dini va ta’limotining ta’sirini
ko’rsatib bera oladi;
· Markaziy Osiyolik mutafakkirlarning falsafiy asarlarinining ahamiyatni izohlay oladi;
· Amur Temur va temuriylar davridagi ijtimoiy-falsafiy qarashlarni izohlay oladi;
· Markaziy Osiyoda XVI asr oxiri va XX asr boshlarida jamiyatidagi ijtimoiy o’zgarishlarni
tushuntirib bera oadi;
· Markaziy Osiyolik ma’rifatparvarlarning ijtimoiy - falsafiy qarashlarining amaliy ahamiyatini
tahlil qila oladi;
· Rossiyada ijtimoiy -  falsafiy fikrdagi o’zgarishlarning Markaziy Osiyodagi ijtimoiy
faoliyatga ta’sirini asoslab  bera oladi;
· Jadidlarning xarakati va uning o’ziga xos jihatlarini atroflicha tushuntira oladi;
Mustaqil o’rganish uchun topshiriqlar :
1.Ma’ruza matni bilan tanishib chiqing va savollarga javob bering.
      Eslatmaga II -  qarang.
2. O’quv materiallar bilan tanishib chiqing.
      Eslatmaga II - qarang.
3. O’quv topshiriqlar bilan bilan tanishib chiqing.
      Eslatmaga III- qarang.
Nazorat shakli:
Og’zaki nazorat, savol javob va
o’z-o’zini nazorat qilish
Maksimal ball : 4,1 ball
Talabaga qo’yilgan
balll_____________
O’qituvchi imzosi :
  __________________

210
O’QUV - USLUBIY USLUBIY MATERIALLAR
1. O’QUV MATERIALLAR
Mavzuning  tayanch tushunchalari
1.2.O’quv vizual materiallar
1. falsafiy fikrlarning paydo bo’lish bosqichlari
Bobil---------Misr---------qadimgi Mesopatamiya--------- Hindiston
Xitoy-------- Yunoniston---------Rim--------Yevropa falsafasi
  2. Markaziy Osiyoda falsafiy tafakkur taraqqiyoti bosqichlari
Avesto, Moniy, Mazdak
Qu’ron, hadis, fikh, shariat
Nazariy tasavvuf, amaliy tasavvuf
Al-Xorazmiy, al –Farg’oniy, Abu Nasr Farobiy,
Beruniy, Ibn Sino, Umar Xayyom
Amur Temur, Ulug’bek, Jomiy,
 Bobur, K. Behzod, Xondamir.
Марказий Осиё
Қадимги ва антик давр фалсафий фикрлар
XIV-XV аср сўнгги уйғониш даври
IX-XII аср илк уйғониш даври фалсафаси
Ислом фалсафаси
Тасаввуф фалсафаси
XVI – XIX  аср сўнгги феодализм даври фалсафаси
Этнографик  маълумотлар, археологик  топилмалар, чет  мамлакатлар
тарихчиларининг  ёзиб  қолдирган  ёзма  ёдгорликлари, мифологик
дунёқараш, халқ оғзаки ижоди, зардўштийлик, монийлик, маздакийлик,
ислом 
дини, ҳурфикрлилик, уйғониш 
даври, тасаввуф,
маърифатпарварлик, жадидчилик.

211
Mirzo Bedil, Mashrab, Munis, Xorazmiy,
Ogahiy,Uvaysiy, Nodirabegim, Ahmad Donish
Ma’rifatparvarlik xarakati, Jadidchilik
Milliy ozodlik va mustamlakachilik
Milliy mustaqillik xarakati, va mustaqillik konsepsiyasi,
tamoyillari, millatning o’z-o’zini anglashi, istiqlol
Mustaqillik falsafasi
II.3  “Blis-so’rov” jadvali asosida
 o’z-o’zini  nazorat savollari
Savollar
Javoblar
1. Qadimgi falsafa asosini nima tashkil
etgan?
2. Abu Ali Ibn Sino falsafasining asosi
nimada?
3. Mashxur muhaddislardan kimlarni bilasiz?
4. “Temur tuzuklari” qanday asar?
5. Bugungi kun falsafasi qanday nomlanadi?
6. Islom dini manbalarini ayting.
7. O’zbek falsafasining rivojlanish
tamoyillari
8. O’zbekiston falsafiy qarashlarini G’arb
falsafiy qarashlaridan farqini sanab bsring.
IV.     O’Z-O’ZINI NAZORAT UChUN MATERIALLAR
IV. 1. Nazorat savollariga javob berish.
1.  “Avesto” to’g’risida nimalarni bilasiz?
2. Zardushtiylikning moxiyati nimadan iborat?
3.  Moniy falsafasining mazmunini aytib bering.
XX аср IV чораги фалсафаси
XX аср  I чораги фалсафаси
XX аср I-III чораги фалсафаси
XXI аср фалсафаси

212
4.  Mazdak ta’limoti nimaga da’vat etadi?
5.  Islom dini to’g’risida nimalarni bilasiz?
6.  Tasavvufda komil inson tamoyilini siz qanday tasavvur kilasiz?
7.  Tasavvufdagi  kubraviya,  yassaviya  va naqshbandiya  tariqatlari  to’g’risida
nimalarni bilasiz?
8.  Mashxur muxaddislardan kimlarni bilasiz?
9.  Sizning nazaringizda diniy bag’rikenglik nima?
10.”Ma’naviy msrosni bilmay turib, mustaqillikning mafkurasini yaratib bulmaydi”
degan fikrni qanday tushunasiz?
 Amaliy mashg’ulotni olib borish texnologiyasi.
Talabalar soni 25 ta
vaqti 2 soat
Mashg’ulot shakli
“Nima uchun?” organayzeridan foyda-
langan holda, mavzu bo’yicha bilim-larni
mustahkamlashga va chuqurlash-tirishga
qaratilgan amaliy mashg’ulot.
Mashg’ulot rejasi
1. Qadimgi Turon jahon sivilizasiyaning
markazlaridan biri. Zardo’shtiylik,
moniylik, mazdakiylik ta’limotlarining
falsafiy fikr rivojidagi o’rni.
2. Uyg’onish davri  Markaziy Osiyo
falsafasi, uning o’ziga xos xususiyatlari
va undagi yo’nalishlar.
3. XVI-XVII asrlarda Markaziy Osiyoda
falsafiy fikr rivoji.
4. XVII-XIX asrning birinchi yarmida
vatanimiz hududida ijtimoiy-falsfiy
qarashlar.
5.    XIX  asr  oxiri    va  XX  asr  boshlarida
Turkistonda falsafiy g’oyalar.
Mashg’ulotning maqsadi: Mavzu bo’yicha bilimlarni chuqurlashtirishni
ta’minlash.
Pedagogik vazifalar:
O’quv faoliyati natijalari:
- Qadimgi Turon jahon
sivilizasiyaning markazlaridan biri
ekanligini tushuntiradi.
Zardo’shtiylik, moniylik,
mazdakiylik ta’limotlarining
falsafiy fikr rivojidagi o’rnini
asoslaydi.
Qadimgi Turon jahon sivilizasiyaning
markazlaridan ekanligini aytib, asoslab
bera oladi.

213
- Uyg’onish davri  Markaziy Osiyo
falsafasi, uning o’ziga xos
xususiyatlari va undagi
yo’nalishlarni tushuntiradi.
Uyg’onish davri  Markaziy Osiyo
falsafasining vujdga kelishi va uning
namoyondalarining ta’limotini aytib bera
oladi.
XIV-XIX asrning birinchi yarmida
vatanimiz hududida ijtimoiy-falsfiy
qarashlarni aytib berdi.
XIV-XIX asrning birinchi yarmida
vatanimiz hududida ijtimoiy-falsfiy
qarashlarning o’ziga xos tarzda
rivojlanishini aytib bera oladi.
XIX asr oxiri  va XX asr
boshlaridagi  Turkistonda falsafiy
g’oyalarni tushuntiradi.
Ma’rifatparvarlik harakatining o’ziga xos
tarzda rivojlanishi va uning xususiyatlarni
aytib bera oladi.
O’qitish vositalari
Sxema, slaydlar, doska, qog’oz qalam.
O’qitish usullari
Topshiriqlar, Nima uchun? dialog, amaliy
ishlash usuli
O’qitish shakllari
Individual, guruhlarga bo’linib ishlash
O’qitish sharoiti
Texnik vositalar bilan ta’minlangan
auditoriya.
Monitoring va baholash
Og’zaki nazorat, savol-javob, o’z-o’zini
nazorat qilish, reyting tizimi asosida
baholash.
Amaliy mashg’ulotning texnologik kartasi
Ish
jarayonlari
vaqti
Faoliyatning mazmuni
O’qituvchi
talaba
I-bosqich.
Mavzuga
kirish
(10 minut)
1.1. O’quv mashg’uloti mavzusi, maqsad
va o’quv faoliyati natijalarini aytadi:
Ta’lim jarayoni interfaol usullar orqali
amalga oshirilishini e’lon qiladi.
Tinglaydilar.
1.2. Talabalarni jonlantirish maqsa-dida
«Nima uchun?» texnikasidan foy-
dalanilgan holda: «Nima uchun Markaziy
Osiyoda  Falsafiy fikrlar paydo bo’lishi
va rivojlanishi o’rganilmoqda?» deb
savol bilan murojaat qiladi (1-ilova).
Fikrlarni umumlashtirib, amaliy
mashg’ulotni boshlaydi.
Organayzerli
to’ldiradilar.
Erkin o’z fikrini
bildiradilar.
1.3. Talabalarni 3 ta kichik guruhlarga
bo’ladi, baholash ko’rsatkichi va mezon-
lari bilan tanishtiradi (3-ilova).
Interfaol usul-lardan
foydalanil-gan holda
kichik guruhlarga
bo’linadi
II-bosqich.
Asosiy
(60 minut)
2.1. Guruhlarga topshiriq beradi: 10-
minut ichida har bir guruh quyidagi
mavzular bo’yicha umumiy esse yozing:
1. Qadimgi Turon sivilizasiya
Esseni mustaqil,
birgalikda vatman-
qog’ozlarga
yozadilar.

214
markazlaridan biri.
2. Zardo’shtiylik ta’limoti  va islom
falsafasi o’ziga xoslik va o’xshashlik
3. Temuriylar davrida ijtimoiy –falsafiy
fikr rivojining o’ziga xos xususiyatlari.
2.2. Esse yozish uchun yo’riqnoma
beradi, taqdimotini tayyorlashga
ko’maklasha-di, izoh beradi, bilimlarini
umum-lashtiradi, xulosalarga alohida e’ti-
bor qaratadi. Topshiriqlarning baja-
rilishini qay darajada to’g’ri ekan-ligini
diqqat bilan tinglaydi.
Topshiriqni baja-
radilar, taqdimo-tini
o’tkazadilar,
qo’shimchalar kiri-
tadilar, baholay-
dilar, xulosa
chiqaradilar.
2.3. Guruhlarga «Koop-koop» texnika-
sidan foydalanilgan holda, (2-ilova),
“Jadidlar ta’limoti qanday nazariy
manbalar asosida vujudga kelgan?”, - deb
savol bilan murojaat qiladi.
Mustaqil
topshiriqni
bajaradilar.
2.4. Ish boshlanganligini e’lon qila-di, har
bir guruh topshiriqlarni vatman-
qog’ozlarga tushirib, taqdimo-tini
o’tkazishda yordam beradi.
Topshiriqni
bajaradilar.
2.5. Ish taqdimotini tashkil qiladi, izoh
beradi, talabalarning bilimla-rini
umumlashtiradi, xulosalarga e’tiborini
qaratadi.
Ish natijalari-ning
taqdimotini
o’tkazadilar. Jamoa
bo’lib muhokama
qiladilar,
baholaydilar.
III-bosqich.
Yakuniy
(10 minut)
3.1. Ish yakunlarini chiqaradi. Faol
talabalarni baholash mezoni orqali
rag’batlantiradi.
Eshitadi.
Aniqlaydi.
3.2. Mustaqil ishlash uchun topshiriq-lar
beradi: Mavzuning mazmunini chuqur
o’rganish, keyingi mashg’ulotga
tayyorgarlik ko’rish (4-Ilova)
Tinglaydi.
Aniqlaydi.
1-Ilova
1-o’quv topshiriq
«Nima uchun» organayzeri
             Nima      Nima uchun?
       Nima uchun?
 uchun?
                                                                                                  Nima uchun?
«Нима учун
Марказий Осиёда
Фалсафий фикрлар
пайдо бўлиши ва
ривожланиши
ўрганилмоқда?»

215
                                            Nima uchun?
2-Ilova
«Koop-koop» («Birgalikda o’qiymiz») texnikasini o’tkazish qoidasi
Ish bos-
qichlari
Faoliyat
Ta’lim beruvchi
Ta’lim oluvchi
1.
3 va 5 kishidan iborat kichik
guruhlarni tashkil qiladi
2.
Har bir guruhga mavzuning bir
bo’lagi bo’lib hisob-langan bir
xil topshiriqlar beradi.
Topshiriqni baja-rish uchun
yo’riqnomalar beradi.
Guruh a’zolari o’zaro
topshiriqlarni
bo’lib olishadi.
3.
Topshiriqni muvaffaqiyatli
bajarilishini va muomala
madaniyatini nazorat qiladi.
3.1. Hamma topshiriqni musta-qil
bajaradi, mavzular bo’yicha
mustaqil ishlaydi.
3.2. Guruh a’zolarining mini-
ma’ruzalarini tinglaydi. Umu-miy
ma’ruza tayyorlanadi. Ma’-ruzani
o’qish uchun spiker tayin-lanadi.
4.
Guruhlarda ish yakunlarini
chiqarilishini so’raydi va
taqdimotini o’tkazishni talab
qiladi.
Guruh-spikeri ma’ruzaning
taqdimotini o’tkazadi.
5.
Natijalarni tahlil qiladi va
baholaydi, g’olib guruh-larni
aniqlaydi.
3-Ilova
Talabalarning bilim va ko’nikmalarini
baholash mezonlari
Guruh
1-topshiriq
2-topshiriq
Jami
Baho
I
II
III

216
4-Ilova
1-o’quv topshiriq.
Quyidagi mavzularda esse yozing va  asosiy deb topilgan jihatlarni yozib
jadvalni to’ldiring.
1. Qadimgi Turon
sivilizasiya markazlaridan
biri.
2. Zardo’shtiylik ta’limoti
va Islom falsafasi o’ziga
xoslik va o’xshashlik.
3. Temuriylar davrida
ijtimoiy–falsafiy fikr
rivojining o’ziga xos
xususiyatlari.
6-ilova
 “Blis-so’rov” jadvali asosida
 o’z-o’zini  nazorat savollari
Savollar
Javoblar
1. Qadimgi Markaziy Osiyo falsafasining asosini
nima tashkil etgan?
2. Moniy va Mazdak ta’limotlarining inqirozga
uchrashi sabablari?
3. Ilk o’rta asrlarda Markaziy Osiyoda qanday fanlar
shakllandi?
4.Markaziy Osiyoda falsafiy fikrlar rivojlanishining
bosqichlarini sanab berning
5. Islom falsafasi deganda nimani tushunasiz?
6. A. Temurning falsafa taraqqiyotiga qo’shgan
xissasini ayting
8. O’zbekiston falsafiy qarashlarini G’arb falsafiy
qarashlaridan farqini sanab bsring.
1.3. Guruhlarda topshiriqni bajarish:
1  - gurux topshirig’i:
Quyidagi  fikrlarni davom  etdiring “O’zbekiston  falsafasini  o’rganish
natijasida.....”
2  - gurux topshirig’i:
Quyidagi fikrlarni davom etdiring “ Menga Vatan falsafasipi o’rganish
kerak, chunki...”
3  - gurux topshirig’i:
Quyidagi fikrlarni davom etdiring “Vatanim falsafasini bilmasam va
o’rganmasam.....”

217
7-ilova
FSMU texnologiyasi
2.1. FSMU jadvali
2-
o’quv topshiriq.
Mavzuni mustaqil o’rganish uchun topshiriq savollari
1. Mavzu bo’yicha berilgan qo’shimcha adabiyotlar bilan tanishing.
2. Jahon ensiklopediyasidan Markaziy Osiyodagi falsafiy ta’limotlar
taraыыiyoti to’g’risida ma’lumot oling.
3. IX-XII asr  Markaziy Osiyolik mutafakkirlarning dunyo madaniyati rivojidagi
o’rni mavzusida tayyorlang.
4. Internet slaydlariga kirib ushbu mavzu bo’yicha qo’shimcha axborotlar oling.
F
Hozirgi davr O’zbekiston falsafasiga munosabatingiz
Fikringizni bayon eting.
S
Fikringiz bayoniga biror sabab ko’rsating.
M
Ko’rsatilgan sababni tushuntiruvchi misol keltiring.
U
Fikringizni umumlashtiring.
Ушбу  технология  мунозарали  масалаларни  хал  этишда  хамда  ўқув
жараёнини  бахс-мунозарали  ўтказишда  қўлланилади, чунки  бу  технология
талабаларни ўз фикрини химоя қилишга, эркин фикрлаш ва ўз фикрини бошқаларга
ўтказишга, очиқ  холда  бахслашишга  хамда  шу  билан  бирга  бахслашиш
маданиятини  ўратади.Тингловчиларга  тарқатилган  оддий  қоғозга  ўз  фикрларини
аниқ  ва  қисқа  холатда  ифода  этиб, тасдиқловчи  далиллар  ёки  инкор  этувчи
фикрларни баён этишга ёрдам беради.
Ф – фикрингизни баён этинг
С – фикрингиз баёнига сабаб кўрсатинг
М – кўрсатган сабабингизни исботловчи далил келтиринг
У – фикрингизни умумлаштиринг

218
4
mavzu
O’RGA ASR VA YaNGI DAVR YeVROPADAGI FALSAFIY
FIKRLAR
Ma’ruzani olib borish texnologiyasi
Talabalar soni: 140
Vaqti: 2 soat
Mashg’ulot shakli
Informasion ma’lumotga ega bo’lgan ma’ruza.
Ma’ruza rejasi
1. O’rta asrlar va uyg’onish davri g’arb
falsafasi
2. Yangi davr falsafasining boshlanishi va
shakllanishi. F  Bekon, R Dekart va
boshqalar.
3. Yangi davr falsafasining rivojlanishi. I
Kant, F Gegel va boshqalar
Mashg’ulotning maqsadi: G’arbiy Yevropada o’rta asrlardan to hozirgi davrgacha
bo’lgan falsafiy tafakkur taraqqiyoti haqida tushuncha hosil qilish.
Pedagogik vazifalar
O’quv faoliyati natijalari:
O’rta asrlarda xristian- likning
ijtimoiy ongga kirib kelishi va
uning  asosiy omillarini yoritib
beradi;
G’arbiy Yevropa uyg’onish
davri allomalarning jahon fani
ravnaqiga qo’shgan hissasini
haqida ma’lumot beradi.
Yangi davrda G’arbiy
Yevropadagi milliy maktablarda
erishilgan ilmiy yutuqlarning
ijtimoiy fikr rivojiga ta’sirini
asoslab  beradi;
O’rta asrlarda Sxolastikaning kelib chiqishi.
Uning mazmuni va mohiyati yoritib bera
oladilar.
Yangi davr falsafasining boshlanishi va
shakllanishi haqida o’z erkin fikrini namoyon
etadi.
Yangi davr falsafasining rivojlanishida nemis
klassik faylasuflari I Kant, F Gegel va
boshqalar ta’limoti haqida tasavvurga ega
bo’ladi.
O’qitish usullari va texnika
Ma’ruza, «Aqliy hujum”, “Piramida”
texnikalari, Blis-so’rov uslubi.
O’qitish vositalari
Ma’ruza matni, tarqatma materiallar, slaydlar,
proyektor.
O’qitish shakllari
Jamoa, juft-juft bo’lib ishlash.
O’qitish shart-sharoiti
Kompyuter, proyektor (yoki proyektor va
LCD panel) mavjud auditoriyalar.
Monitoring va baholash
Og’zaki nazorat, savol-javob, o’z-o’zini
nazorat qilish, reyting tizimi asosida baholash.

219
Ma’ruzaning texnologik kartasi
Ish
jarayonlari
vaqti
Faoliyatning mazmuni
o’qituvchi
talaba
I-bosqich.
Kursga va
mavzuga
kirish.
(20 minut)
1.1. Ma’ruzaning mavzusini e’lon qila-di,
o’quv mashg’ulotining maqsadi va nati-
jalarini tushuntiradi.
Tinglaydi.
1.2. Har bir tinglovchiga mavzu bo’yicha
tarqatma materiallarni tarqatadi.
Tinlaydi.
O’UM ga qaraydi.
1.3. Mavzu bo’yicha ma’ruza
mashg’uloti-ning tayanch iboralari va
ma’ruza reja-siga izoh beradi. Mavzu
yuzasidan blis-so’rov usulida ma’lum
bo’lgan tushuncha-larni faollashtiradi.
Mavzu nomini
yozib oladi.
II-bosqich.
Asosiy
(50 minut)
2.1. O’quv mashg’ulotining birinchi qismi
bo’yicha ma’ruza qiladi. Ma’ruza
mashg’ulotini “Aqliy hujum” usuli bi-lan
boshlaydi. Talabalarda G’arbiy Yevropa
o’rta asrlari haqida bilimlar mavjud. Uni
bevosita mustahkamlash uchun “G’arbiy
Yevropa o’rta asrlari nechanchi asrlarga
to’g’ri keladi?” deb savol beradi, javoblarni
umumlashtiradi.
Tushunchalarni
sanab beradi.
2.2. Birinchi rejada berilgan, “O’rta asrlar
va uyg’onish davri g’arb falsafasi”
mavzusini “Piramida” texnikasi orqali
tushuntiradi. Talabalarning fikrini
umumlashtiradi.
Tinglaydi.
2.3. G’arb Uyg’onish davri olimlarining
jahon fani ravnaqiga qo’shgan hissasini
jonlantiruvchi savolar bilan yoritiladi:
1. N. Kuzanskiy faoliyati.
2. N. Kopernik.
3. J. Bruno.
4. G. Galiley.
5. I. Nyuton.
   
Javoblarni  tinglab,  ularni  to’ldiradi  va
umumlashtiradi, xulosalaydi.
Sxema-slaydlarning
mazmunini
muhokama qilib
boradilar va savol
beradi.
2.4. Mavzu yuzasidan uchinchi savolni tu-
shuntirishda talabalarni erkin bahs-
Savollarga javob
beradi.

220
munozaraga tortish maqsadida “Baliq
skleti” texnikasidan foydalanilgan holda
“Nima sababdan Yangi davr falsafasi
yuzaga keldi va rivojlandi?” deb yozilgan
tarqatma materiallar bilan ishlashni taklif
qiladi. Talabalarning fikrini umumlashtirib,
ularni xulosalaydi.
2.5. Talabalarning bilimlarini mustah-
kamlash maqsadida “Blis-so’rov» o’tkaza-
di.
Javob beradi.
III-bosqich.
Yakuniy
bosqich.
(10 minut)
3.1. Ma’ruzada qilingan har bir savol
qanday hal qilinganligi to’g’risida
yakuniy xulosa beradi.
Tinglaydi.
3.2. Faol talabalar rag’batlantiradi.
Tinglaydi.
3.3. Kelgusi mashg’ulotga tayyorgarlik
ko’-rish uchun topshiriqlar va
foydalanila-digan adabiyotlar ro’yxati
tavsiya etadi.
O’UM ga qaraydi.