"ijtimoiy fanlar" kafedrasi

4.Islomda imon masalasi. 
Imom Moturidiy, imom Tahoviy, Abul Muin 
Nasafiy va boshqa olimlar tomonidan yozilgan asarlarda «imon» masalasi alohida 
o‘rganilgan, Chunki u kalom ilmining eng nozik va asosiy mavzularidan biri 
hisoblanadi. Chunki imon islomning birinchi sharti hisoblanadi. Imonga berilgan 
ta’rif orqali bandaning xatti-harakati xususida hukm chiqarilgan. Islomda adashgan 
ekstremistik, terroristik va aqidaviy oqimlarning aksariyati imon masalasida xatoga 
yo‘l qo‘yib, o‘z Shubhalarini keng xalq ommasi orasida yoyishga harakat qiladilar. 
 
YUqorida keltirilgan olimlar aqida mavzusini to‘rt qismga ajratib 
o‘rganganlar: ilohiyot, nubuvvat, kavniyot va sam’iyot. «Ilohiyot» iloh va Unga 

---

203 
oid masalalar haqida bahs yuritadi. «Nubuvvat»da vahiy, payg‘ambarlik va ularga 
tegishli masalalar, kavniyotda esa, borliqdagi mavjudotlar – inson, farishta, jin va 
sababiyat qonunlari haqida bahs yuritiladi. Sam’iyot eshitish bilangina sobit 
bo‘ladigan aqidalar haqida bahs yuritadi. Bular asosan g‘ayb olamiga tegishli 
masalalar bo‘lgani uchun bu turni «g‘aybiyot» ham deyiladi. Islom besh asosga 
qurilgan. Ular: imon, namoz, zakot, ro‘za va haj. Bular islomning rukni (farz) 
hisoblanadi. «Imon» so‘zi ishonmoq, tasdiqlamoq ma’nolarini bildirib, istilohda, 
kalimai shahodatni aytish, ya’ni «La ilaha illalohu Muhammadun Rasululloh» 
(«Allohdan boshqa iloh yo‘q, Muhammad uning rasuli»)ni til bilan aytish va dil 
bilan tasdiqlashdir. Buni chin dildan aytgan kishi musulmon hisoblanadi.
Abu Mansur Moturidiyning fikricha, insonning qalbida imon xuddi osmonda 
oy yagona bo‘lgani kabi yagona bo‘ladi. Agarda u kamaysa, yarimta, ko‘paysa bir 
yarim yoki ikkita bo‘lishi kerak. Bu esa haqiqatga ziddir. Imonning faqat qalbdagi 
nuri Yaxshi amallar sababli yorug‘lashishi va imonning nuri xiralashishiga olib 
keladi. 
Hadislarda imonning etti sharti mavjudligi qayd etilgan bo‘lib, ular 
quyidagilardan iborat: 
1.
Allohning borligi va birligi, Qur’on va hadislarda bayon qilingan barcha 
ism va sifatlariga ishonish, uning barcha buyruqlarini qabul qilish va barcha 
qaytariqlaridan tiyilish. 
Tarixda ulamolar Allohning borligi haqida alohida to‘xtalib, dalil 
keltirmaganlar. Zero, u davrlarda Xudoning borligiga Shubha bo‘lmagan va unga 
barcha ishongan (ya’ni, xudo yo‘q degan tasavvur bo‘lmagan). Ammo keyingi 
davrlarga kelib Xudoning borligiga ishonmaydiganlar chiqqandan keyin olimlar bu 
mavzuni ham aqida kitoblariga kiritganlar va u aqidaning bosh mavzusiga 
aylangan. CHunonchi Allohning borligiga imon keltirmagan kishiga aqida 
mavzusini tuShuntirishning foydasi yo‘q. 
Qur’onda: