"ijtimoiy fanlar" kafedrasi

Totemizm.
Totem so‘zi – Shimoliy Amerikaning Ojibva qabilasi tilida 
“uning urug‘i” ma’nosini anglatadi. Uning mohiyati “odamlarning hayvonot yoki 
o‘simlikning muayyan turlariga qarindoshlik aloqalari bor”, deb e’tiqod kilishidir. 
Urug‘dosh guruhlar o‘zlarining umumiy belgilari va totemlari bo‘lgan hayvon va 
o‘simlikdan kelib chiqqan deb bilar edilar. Totemlar va odamlar orasidagi aloqalar 
Animizm 1871 yili ingliz antropologi 
Edvard 
Taylor 
tomonidan 
diniy 
qarashlarning ilk shakli sifatida olg‘a 
surilgan. U totemizm bilan bir vaqtda 
shakllangan. Animizm tabiatning qudratli 
kuchlari – osmon va er, quyosh va oy, 
yomg‘ir va shamol momaqaldiroq va 
chaqmoqlarni ilohiylashtirib, ularda ruh 
mavjud deb bilar edi. 

---

59 
uzoq o‘tmishga tegishli bo‘lib, uni qadimgi rivoyatlar tasdiqlaydi. Masalan, 
Avstraliya aborigenlari orasida saqlanib qolgan afsonalardagi tasavvurlar bunga 
yaqqol misol bo‘la oladi. 
Yog‘ochdan yasalgan totemlar
Totemizm ta’sirida paydo bo‘lgan urf-odatlar, normalar asrlar davomida 
qat’iy ravishda qo‘llanildi. Tabu – taqiqlash, ya’ni, totemni ozuqa sifatida iste’mol 
qilishni taqiqlash tizimi paydo bo‘ldi. Faqatgina ba’zi diniy marosimlarda 
ruhoniylar yoki qabila boshliqlariga totemni eyish ruxsat etilgan. Totemizm 
urug‘chilik jamoasi ijtimoiy urug‘ qabila jamoalarning eng birinchisi sanalib, diniy 
ko‘rinishlarning tarixiy asosi bo‘lib qoldi. 
Totemizmning asosiy vazifalari – birlashtirish va tartibga solishdan iborat 
bo‘lgan. Totemizm diniy shakllarning ilk davrga tegishlisi bo‘lishiga qaramasdan, 
hozirda ham ba’zi xalqlarning urf-odatlarida, e’tiqodlarida uning qoldiqlari 
saqlanib qolgan. Masalan, Hindistonda sigir, Avstraliyada kenguru afsonaviy baxt 
keltiruvchi hayvon sifatida ulug‘lanadi.