4
ши мумкин”
8
, дейилган.
Мактубдан сўнг, кириш қисмида Ланг-
ле “Темур тузуклари”нинг ёзилиши тари-
хи, форс ва инглиз тилларидаги таржима-
лари, шунингдек, асарнинг тузилиши ху-
сусида тўхталган. Масалан, Лангленинг
“агар Александр Македонский ўзининг жа-
соратли юришларини таърифлаш учун Го-
мердек тарихчиси йўқлигидан нолиган
бўлса, Амир Темур ихтиёрида эса на Арри-
ан, на Квинт-Курций тарихчи-котиблик
хизматида бўлмаган”, деган фикри Амир
Темур шахсига берилган юксак баҳо, де-
макдир
9
.
Лангле “Темур тузуклари”га бебаҳо
тарихий ёдгорлик сифатида қараган ва қу-
йидагича изоҳ берган: “Амир Темур вори-
сига оғзаки дарс бериш билан кифоялан-
масдан, унга ўз салтанати билан бирга,
янада қимматлироқ совға – уни асраб-авай-
лаш санъатини мерос қолдирган”
10
.
Бундан ташқари, муқаддимада “Темур
тузуклари”ни инглиз тилига таржима қил-
ган Уильям Девининг асар аслияти ва
ҳаққонийлиги тўғрисида 1776 йил 24 октя-
брда ёзган хатининг французча таржимаси
ҳам берилган.
Китобнинг асосий қисми “Соҳибқирон
ҳаёти” номли бўлимдан бошланади. Унда
“Темур” исмига таъриф берилган бўлиб,
Шарқнинг йирик тарихнавислари, айниқса,
Шарофуддин Али Яздий, Мирхонд ва Ибн
Арабшоҳнинг асарларига асосий манба си-
фатида таянилган.
Лангленинг тарихнавислар ҳақида
билдирган қуйидаги фикри, айниқса, эъти-
борга молик: “Амир Темур ҳаётини ёрит-
ган тарихчилар қалами тарихни гоҳ тор
манфаатлар йўлида мақтаб, гоҳ шахсий ху-
сумат – нафрат туфайли бузиб ёзган. Ай-
рим бахил муаллифлар ўзларининг разило-
на солномаларида Соҳибқиронни қанчалик
8
Louis-Mathieu Langlès
. Instituts politiques et
militaires de Tamerlan, proprement appelé Timour,
écrits par lui-même en mogol et traduits en français sur
la version persane d'Abou-Taleb-al-Hosseïni, avec la
Vie de ce conquérant, d'après les meilleurs auteurs
orientaux. Paris, 1787. (Sur la couverture)
9
Louis-Mathieu Langlès. Instituts politiques et
militaires de Tamerlan, proprement appelé Timour,
écrits par lui-même en mogol et traduits en français sur
la version persane d'Abou-Taleb-al-Hosseïni, avec la
Vie de ce conquérant, d'après les meilleurs auteurs
orientaux. Paris, 1787. P.2.
10
Ibid, P.3.
нохолис талқин қилмасин, барибир, унинг
номи не-не халқлар тарихи саҳифаларида
ўчмас ҳарфлар билан битилган ва мангу
қолажакдир”
11
.
Шу маънода, Амир Темурнинг ашад-
дий душмани бўлганига қарамай, араб оли-
ми Ибн Арабшоҳнинг Соҳибқирон ҳақида-
ги ҳаққоний эътирофлари француз таржи-
монини ҳайратга солгани бежиз эмас
12
.
“Темур тузуклари” номли бўлим икки
қисмдан ташкил топган бўлиб, биринчи
қисмда давлат хизматлари ва маъмурий
бошқарув ҳақида сўз юритилса, иккинчи
қисм ҳарбий стратегия ва тактика усулла-
рига бағишланган.
Китобнинг илова қисми эса тарихий,
географик маълумотлар ва бошқа изоҳлар-
дан иборат бўлиб, асосий қисмларда уч-
райдиган турли тарихий-географик атама
ҳамда атоқли сўзлар учун изоҳли луғат ва-
зифасини ўтайди.
Ҳурматли журналхон, қуйида француз
шарқшунос олими ва таржимони Луи-
Матьё Лангле томонидан 1787 йили Париж
шаҳрида чоп этилган
Do'stlaringiz bilan baham: