Ижтимоий-иқтисодий тарақҚиёт назариялари

Макроиқтисодиёт – бу мамлакат миқёсида, унинг алоҳида секторлари ва жаҳон хўжалиги даражасида ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш соҳаларини бир бутун қилиб бирлаштирган иқтисодий тузилмасидир.

Миллий хўжаликнинг таркиб топган тузилиши ижтимоий меҳнат тақсимоти ривожининг натижаси ҳисобланади.

Макроиқтисодиёт ўз ичига миллий иқтисодиёт, унинг мулкий секторлари ва жаҳон хўжалиги даражасидаги ишлаб чиқариш ҳамда хизмат кўрсатиш соҳаларини олади.

 Миллий	иқтисо- Алоҳида мамлакат миқёсида мулкчилик-
диёт	нинг турли шаклларига асосланган ҳамда
	меҳнат тақсимоти орқали ўзаро боғланган
	тармоқлар, соҳалар ва инфратузилма муас-
	сасаларидан иборат иқтисодий тузилмалар.

• 
  Иқтисодиёт сектор- Иқтисодиётнинг мулкий тавсифига кўра
  

лари	алоҳидалашган ҳусусий, кооператив, дав-
	лат ва аралаш секторлардан иборат
	бўғинларидир.
 Жаҳон хўжалиги	Халқаро меҳнат тақсимоти орқали халқаро
	иқтисодий	муносабатлар иштирокчисига
	айланган	алоҳида миллий давлатлар
	иқтисодиётлари мажмуасидир.

Миллий иқтисодиётнинг иқтисодий ўлчамлари макроиқтисодий кўрсаткичларда ўз ифодасини топади.

Макроиқтисодий кўрсаткичлар миллий (ёки жаҳон) иқтисодиётнинг ҳолатини, фаолият қилиши ва унинг натижаларини ифодалайди.

Миллий иқтисодиёт меъёрида фаолият қилиш ва барқарор

4

ўсиши учун барча тармоқ ва ишлаб чиқариш соҳаларининг ўзаро боғлиқлиги ва мувозанатли ривожланиши талаб қилинади.

Миллий иқтисодиётда ишлаб чиқариш, хизмат кўрсатиш ҳажми ва уларнинг ўсиши бир қатор кўрсаткичлар тизими орқали, микро ва макроиқтисодий даражада аниқланиб, таҳлил қилинади. Кўпгина микро кўрсаткичлар ёрдамида корхоналар фаолиятига баҳо берилиб ва улар иқтисодиётининг ривожланиш тамойиллари аниқланса, макроиқтисодий кўрсаткичлар орқали бутун иқтисодиётнинг ҳолати унинг ўсиши ёки орқага кетиши таҳлил қилиниб, хулоса чиқарилади. Улар ёрдамида давлат ўз иқтисодий сиёсатини белгилайди. Бу тизимга кирувчи турли хил кўрсаткичлар, биринчидан, бизга маълум вақт оралигидаги ишлаб чиқариш ҳажмини ҳисоблаш ва миллий иқтисодиётнинг фаолият юритишига бевосита таъсир қилувчи омилларни аниқлаш имконини беради. Иккинчидан, макроиқтисодий кўрсаткичлар тизими, ЯММ ни унинг ҳаракатининг барча босқичларида, яъни ишлаб чиқариш, тақсимлаш,

қайта тақсимлаш ва пировард натижаларидан фойдаланиш босқичларида кўргазмали шаклда акс эттиришга имкон беради.

Ниҳоят мазкур кўрсаткичлар тизими мавжуд ресурслар ва улардан фойдаланишнинг мос келиши (тенглиги) кузатилганда, мамлакатдаги умумий иқтисодий мувозанатлик ҳолатини акс эттиради.

Бутун миллий иқтисодиётининг умумий ҳолатини тавсифловчи муҳим макроиқтисодий кўрсаткичлар - ялпи миллий маҳсулот (ЯММ), ички миллий маҳсулот (ИММ), соф миллий маҳсулот (СММ), миллий даромад (МД), ишчи кучи бандлиги, ишсизлик, инфляция ва бошқа шу кабилар ҳисобланади.

Бу кўрсаткичлар ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш соҳаларидаги барча хўжаликлар иқтисодий фаолиятининг умумий ва пировард натижаларини қамраб олади.

Шу сабабли макроиқтисодий кўрсаткичларни миллий иқтисодиёт ҳолатига боғлиқ равишда қуйидаги гуруҳларга ажратиш мумкин:

1.