Ijtimoiiy fanlar

Qatag’onlikning yangi to’lqinlari: 
80-yillarning  o’rtalariga  kelib  qatag’onlik  va  qonundan  chekinishlar  yana  bo’y  ko’rsata 
boshladi. Galdagi qatag’onlik to’lqiniga nafaqat ijod ahli, balki xo’jalik xodimlari va davlat ar-
boblari ham tortildi. 
O’zbekistonning  milliy  ziyolilari  hech  qachon,  hattoki  mustabid  tuzumning  «gullab-
yashnagan»  davrida  ham  o’zbek  xalqining  milliy  mustaqilligi  g’oyalaridan  voz  kechmadilar. 
Ochiq kurash imkoni bo’lmaganda ham milliy mustaqillikni qo’lga kiritish uchun zimdan ku-
rash olib bordilar. 
O’zbekistonda qonunchilik va huquqiy tartiblarni tiklash, partiya davlat organlarini kadrlar 
bilan  mustahkamlash  degan  niqoblar  bilan  Markazdan  katta  vakolatga  ega  bo’lgan  mas’ul 
xodimlarning «desant» guruhlari kela boshladi. Ularga partiya, sovet va sud organlaridan mu-
him  ahamiyatga  ega  bo’lgan  lavozimlar  berildi.  Uydirma,  to’qib  chiqarilgan  «paxta  ishi»  va 
«o’zbeklar  ishi»  deb  ishlarga  siyosiy  tus  berildi.  Oqibatda  go’yoki  butun  O’zbekiston  ji-
noyatchilar  makoniga  aylanib  qolgandek  tasavvur  uyg’otishga  harakat  qilindi.  Ittifoqning 
Gdlyan va Ivanov boshliq emissarlar guruhi respublikadagi turli sohalarda ishlayotgan bir ne-
cha minglab rahbar xodimlarni tergov jarayoniga tortdilar. 
Ularga  poraxo’rlik,  ko’zbo’yamachilik  va  jinoyatchilikning  boshqa  ko’rinishlaridagi 
aybnomalar qo’yildi. Mahbuslarni «o’z aybiga iqror qilish» uchun jismoniy zo’ravonliklar, ru-
hiy  azoblar  qo’llanildi.  O’zbekiston  Kompartiyasi  MK  ning  sobiq  birinchi  kotibi 
SH.R. Rashidov nomiga ham nohaq tuhmatlar qilindi, o’zbek xalqining milliy g’ururi toptaldi. 
Bunda O’zbekiston SSRning o’sha davrdagi qo’g’irchoq rahbarlarining mash’um hissasi bo’ldi. 
Ommaviy qamoqqa olishlar avj oldi, qiynoqlarga ko’plab halol, sof vijdonli kishilar ham tor-
tildi.  Qo’shib  yozishlar,  ko’zbo’yamachilik  va  poraxo’rlik  kabi  illatlar  sotsialistik  jamiyatda 
tabiiy holat bo’lib, o’sha paytdagi barcha respublikalarda mavjud hodisa edi. O’zbekistonga nis-
batan  «paxta  ishi»  oldindan,  maxsus  tayyorlangan  uzoqni  mo’ljallab  tashkil  qilingan  siyosiy 
fitnadan boshqa hech narsa emasdi. 
O’zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan so’ng «paxta ishi» qayta ko’rib chiqildi 
va minglab begunoh kishilar oqlandilar. O’z navbatida O’zbekistonning mohir, taniqli davlat va 
jamoat arbobi SH.R. Rashidovning pok nomi tiklandi. SHuningdek, mehnatkash o’zbek xalqin-
ing yuzi yorug’ ekanligi asoslandi. 
O’zbekiston  Prezidenti  I.A. Karimovning  tashabbusi  bilan  2000  yil  12  mayda  Toshkent 
shahrida YUnusobod mavzesida mustabid sovet rejimi davrida qatag’on qilingan shahidlar xoti-
rasiga  bag’ishlab  o’rnatilgan  yodgorlik  majmuining  ochilishi  bugungi  minnatdor  avlodning 
ajdodlarimiz oldidagi chuqur ehtiromi ramzidir. 
59