Ijtimoii pedagogika

Bunday ishlar jarayonida kattalar suyidagi usullardan foydalanadilar:

Tanlangan mehnat turining bola uchun ahamiyatipi tushuntirish (har qanday ishda qayta hamkorlik qilish istagini uyg‘otish uchun kattalar ijobiy natijalar bahosini oshirishlari mumkip).

Bolaning nafsoniyatiga tegmaslik (qiyin bolalar o‘z muvaffaqiyatsizliklariga beparvo emas. Ulardan ogir iztirobga tushadilar, biroq irodasining kuchsizligi, tajribasizliklari tufayli topshiriqni sifatli bajara olmaydilar. Ota-onalar tanbeh berish, nasihatlar, salbiy baholardan voz kechishlari kerak. Bolani umidvor kil i 111. yupatish, taskin berish, hazil-mugoyiba foyda keltiradi).

Ishni bajarish muharrarligini ta’kidlab o‘tittg (ota-onalar ish vaqgini belgilaydilar va bir oz vaqgdan keyin yoki darhol uni bola bilan birga bajarishga kirishadilar. Agar bola turli bahonalar bilan o‘zini ishdan olib qochishga urinsa, ota-onalar ishni bajarish mudddatini orqaga suradilar, boshqa kun va soatni tayinlaydilar).

Bolaning dastlabki muvaffaqiyatlarini yoki hatto oddiy urinishlarini ham ma’qullash (ota-onalar har qanday ittgda bolalarning takroran hamkorlik qilish istagini uyg‘otish uchup ijobiy natijalarga baho berishda upi bir oz oshirishlari mumkin)

Bolaning ishda o‘z-o‘zini nazorat qilishi va mustaqilligini, hatto ma’lum darajada tavakkal qilishini ragbatlantirish yo‘li bilan xatolarning oldini olish (ota-onalar bolaga shunday deydilar: «Qara, bu yerda xato bo‘lishi mumkin!», «Noaniqlikka yo‘l qo‘ymaelik uchun harakat qil» va hokazo).

Bolaning hayot tarziga asta-sekin va izchilik bilan boshqa faoliyat turlarida (o‘qish, sport va hokazolarda) takomillashish qoidalari joriy qilinadi. Masalan, o‘qish qoidalari:

Darslarni doimo bir vaqtda tayyorlash, istisnolarga yo‘l qo‘ymaslik.

O‘qituvchini diqqat bilan tinglash, hammasini eslab qolish va tushunishga harakat qilish.

Tushunmagan hamma narsalarni o‘qituvchilardan albatta so‘rab bilish. Kishining eshitgan, tushungan, takrorlagan va qo‘llagan narsalari yaxshi eslab qolinadi.

Taqqoslashni, asosiy narsani topishni, biron bir narsaning o‘xshash va farqti tomonlarini aniqtashni o‘rganib olish. Asosiy narsani bilsang — qolgan hamma narsani eslaysan. Asosiysi ko‘chirib olish, takrorlash va ulardan amalda foydalanish.

Aqt-idrok, xotira va nutq xuddi mushaklar kabi mashq qilganda rivojlanadi. Xotira va diqqatpi doimo mashqqildirish, kuzatish va tavsiflashni, ko‘rgan va o‘qigan narsalari haqida gapirib berishni o‘rganish.

Qiyip darslarni, murakkab) topshiriqlarni birinchi navbatda tayyorlash kerak.

Diqqat-e’tibor bilan o‘qish, zehni o‘gkirlik, tashabbuskorlik va idroklilikni rivojlantirish, o‘qishda qiyinchiliklardan qochmaslik.

Doimo o‘z oldiga: «Nima uchun?», «Nimaga?», «Bu qapday paydo bo‘ldi?», «Bu nimaga olib keladi?» qabilidagi savollarni qo‘yish kerak.

O‘z ishida o‘z-o‘zini nazorat qilish va o‘z-o‘zini baholash malakalarini egallab olish, ishidagi xatolarni topa bilish.

Tarbiyasi qiyinlik bolaning xudbinligi tufayli vujudga kelgan bolalar o‘zlariga nisbatan alohida yondashuvni talab etadilar. Bunday bolalarni qayta tarbiyalash ularning faolligini, o‘zligini namoyon qilittg sohasidagi qobiliyati va imkoniyatlarini oila yoki sinf jamoasi manfaatlariga k/lragipg bilan bog‘liq. Bunda y bolalarga pedagogik ta’sir ko‘rsatishning asosiy metodi ularni jamoa bilan birgalikdagi oshiriladigan ishlarga jalb qilishdan iboratdir.

«Tarbiyasi ogir bolalar» bilan ishlaganda jazolash usullaridan o‘rinli foydalanish ham maqsadga muvofiqsir. Agar bola o‘z aybiga iqror bo‘lsa, uni jazolash maqsadga muvofiq emas. Bordi-yu, o‘g‘li yoki qizi xatolarini takrorlasa, ularni tuzatishni xohlamasa, jazo- lashga yo‘l qo‘yiladi. Jazolashning turli xillari farq qilinadi. Masalan, jazolash-taщiqlash. o‘yin-kulgularni, va’da qilingan sayr- tomoshalarni, birgalikda bajarilmoqchi bo‘lgan ishlar, sayohatlarni ta’qiqtash va hokazo; jazolash-mahrum etish. biron bir xuquqtardan

muhim oilaviy ishlarni, voqealarni muhokama qilishda ishtirok etish xuquqidan, voqea-hodisalarda (oilaviy bayramlarda) bevoeita katnattgittg hukuqidap, ma’lum bir vaqgga yordam so‘rab murojaat qilish hukuqidap mahrum eshsh va hokazo; jazolash-uzoqlashtirish. ota-onalar o‘g‘il yoki qizlari bilan rasmiy munosabat o‘rnatadilar va bu bilan ular bilan muomala qilishni istamasliklarini ta’kiddab o‘tadilar. Yolyunchilik salbiy fazilat sifatida hali mustahkalanib ulgurmagan, upish dastlabki ko‘rinishlari paydo bo‘la boshlagan vaqgda bu usul juda samaralidir: zero bunda bola o‘ziga bo‘lgan munosabatning o‘zgarishidan juda ogir iztirobga tushadi.

Haqiqatpi aniqtash metodi qayta tarbiyalashning asosiy metodi sifatida namoyon bo‘ladi. Ota-onalar hamma narsani tushunib olish, to‘g‘ri qaror qabul qilish uchun haqiqiy voqealarni, bola yo‘l qo‘ygan nojo‘ya ishning haqiqiy manzarasini aniqtash juda muhimdir.