Ijodkor o‘qituvchi jurnali

IJODKOR O‘QITUVCHI JURNALI
 
5 YANVAR / 2022 YIL / 14 – SON 
222 
3. Matn olib borilayotgan mashg‗ulot mavzusiga mos ravishda tahlil eting.
Masalan: reja 
bo‗yicha «Morfemik tahlil» mavzusi o‗rganilayotgan bo‗lsa, matn morfemik jihatdan tahlilga 
tortiladi.
O‘quvchilar ushbu keysni o‗z tafakkur doiralaridan kelib chiqqan holda davom 
ettirishlari, bugungi kun bilan bog‗lab, xulosalashlari ham mumkin.
Topshiriqning javobi: 
— Ey Temur, agar sen jallod bo‗lsang, jonimizni ol, agar qassob bo‗lsang, mayli bizni 
so‗y, agar sen adolatli shoh bo‗lib kelgan bo‗lsang, bizga adolatingni ko‗rsat! Bu so‗zlarni 
eshitgan buyuk sarkarda o‗ylanib qolibdi. Axir «Kuch adolatdadir» shiori uning bir umrlik 
hayot maslagi emasmi? Temur butun lashkari bilan hech qanday o‗ljasiz qabilani tark etibdi. 
Oqsoqolning o‗ta tadbirkor va donoligi qabilaning omon qolishiga sabab bo‗libdi. 
Sarlavha «
Dono oqsoqol»; «Adolatparvar shoh
» tarzida bo‗lishi mumkin. Bugungi kunda 
dunyo adabiyotida, shu bilan birga o‗zbek adabiyotida har qanday insonni ta‘sirlantira 
oladigan, o‗zi atigi bir nechta so‗zdangina iborat qisqa hikoyalar yozish tajribasi amalga 
oshirilmoqda. Bunday hikoyalar tafakkurni charxlashga, talabalarning mustaqil fikrlash 
doirasini kengaytirishga xizmat qiladi. «Yangi poyabzal sotib olganimda doim bitta qo‗shimcha 
bog‗ichga ega bo‗lishimni o‗ylab quvonaman». Ushbu qisqa hikoya kishini o‗ylashga undaydi. 
Bunda eng avvalo ko‗z oldimizga garchi bir oyog‗i bo‗lmasa-da, hayotdan rozi, shukr qiluvchi 
inson keladi. Ushbu hikoyaga «Shukrona» deb sarlavha qo‗yishimiz mumkin. Talabalar mana 
shunday hikoyalarni tahlil qilish orqali ham tarbiyaviy, ham nazariy bilimlarini 
mustahkamlaydilar. «Xizr yigitdan: «Oyoqlarim yurib ketsin!» degan tilakni kutgan edi, biroq 
uning tilidan: «Suyganim ham yurolmay qolsin» degan so‗zlar chiqdi». «Mashinasida bolakayni 
urib qochdi-yu, kechga borib o‗g‗ilchasini qabrga qo‗ydi»kabi. 
Har bir til o‗ziga xos sinonim, antonim, omonim hamda paronim so‗zlarga ega. 
Navbatdagi topshiriq aynan mana shunday so‗zlar asosida beriladi. Odatda sinonimlar yoki 
antonim so‗zlardan birini aytganimizda ikkinchisi yodimizga keladi. Bu topshiriq «Qaynoq 
koptokcha» deb nomlanib o‗qituvchi istagan talabaga koptokchani talabaga sinonimik yoki 
antonimik qatordan istalgan so‗zni aytib uloqtiradi. Talaba o‗ylab o‗tirmasdan koptokchani 
tutib o‗z javobi bilan o‗qituvchiga qayta uloqtirishi kerak. Noto‗g‗ri javob bergan yoki 
koptokchani uzoq vaqt davomida ushlab turgan talabaning qo‗li «kuygan» hisoblanadi.U o‗z-
o‗zidan o‗yindan chetlashtiriladi. Masalan: 
Aloqador-daxldor avval — keyin
Atigi — bor-yo‗g‗i ayyor — sodda
Ashula — qo‗shiq baland — past
Beg‗ubor-toza so‗ramoq — javob bermoq
Botir — jasur ijobiy — salbiy
Dunyo — jahon obyektiv — subyektiv
O‗zbek tili darslarida mashg‗ulotning so‗nggi bosqichida «Pantomimo» o‗yinini o‗tkazish 
mumkin. Bunda talabalar 3 guruhga ajratiladi. Har bir guruhdan bittadan kishi doskaga 
chiqariladi. Ularga turli so‗zlar ro‗yxat asosida beriladi. Ular biror bir so‗z aytmasdan imo-
ishoralar, harakatlar orqali so‗zlarni qolgan guruh a‘zolariga tushuntirishlari kerak: 
O‗sma tuyaqush gultojixo‗roz
Belanchak taqinchoq uchburchak

---