Ииршишнивп ■l/fl w eb-dizflyn ■

Savol va topshiriqlar
1. Dasturda fayllarni ochish yo'llarini sanab bering.
2. Dastur yordamida qanday kengaytmali fayllarni ochish mumkin ?
3. Dasturning fayllarni saqlash usullarini aytib bering.
4. Dasturning bekor qilish va takrorlash imkoniyatlarini sanab bering.
216

---

8.4. W eb-uzel yaratish
Ja h o n o 'rg im c h a k uyasining (W orld Wide W eb) b arch a 
informatsion manbalarini ikkita katta sinfga bo‘lish qabul qilingan: 
sahifalar va uzellar yoki saytlar. Biz yuqorida web-sahifalar ta’rifi 
bilan tanishdik.
Web-uzellar, ya’ni saytlar deganda o ‘ziga sahifalarni birlash- 
tirgan tizim tushuniladi. Boshqacha aytganda, uzcl deganda minglab 
hujjatlarni o ‘zida birlashtirgan. k o ‘p sonli bog'lanishga ega 
multimediali murakkab tizim tushuniladi.
Dreamweaver paketi — bu ko‘p qirrali dastur. Uni alohida 
sahifalar yaratish uchun oddiy gipermatnli hujjatlar tahrirlagichi 
sifatida ham ishlatish mumkin. Bundan tashqari, dastur har qanday 
murakkablikdagi Web-uzellarni ham yarata oladi.
Chiziqli struktura
Kompyuter paydo boigunga qadar barcha chop ctiladigan badiiy 
kitoblar, q o kllanmalar, m a 'lu m o tn o m alar, texnik ko‘rsatm alar 
chiziqli strukturaga misol b o ia olar edi. Bugungi kunga kelib bular 
multimediali q o lla n m a lar va elektron ko‘rsatmalar ko‘rinishida 
qoMlanilmoqda. Chiziqli zanjir deganda elektron magazinda buyurt- 
ma berishni rasmiylashtirish qadamlari, ayrim tarmoq manbalariga 
kirish u c h u n ro ‘yxatdan o 'tis h yoki rasm iylashtirish ketm a- 
ketliklarini tushunish mumkin (8.12-rasm).
I /
I s
I
s
8.12-rasm.
Chiziqli struktura.
Chiziqli strukturaga kirish nuqtasi bo‘lib birinchi sahifa xizmat 
qiladi. Bu bosh sahifa, odatda, index.htm yoki main.htm deb 
nomlanadi. Bu esa kitob yoki jurnallardagi muqova rolini bajaradi. 
Bu sahifa bir vaqtning o ‘zida ham namoyishbop, ham tanishtiruv 
sah ifasi, h a m m a ’lu m o tli sahifa b o ‘lm o g ‘i lo zim . Q idiruv
217

---

m ashinalari h a r bir sahifani alohida indekslaydi. S huning uchun 
barcha ichki sahifalarni bosh sahifaga o ‘tkazadigan harakatlanish 
tugm alari bilan t o ‘ldirish kerak.
Iyerarxik struktura
Saytlar yaratishning zanjirli prinsipi sahifalar joylashuviga va 
u la r orasidagi bir-biriga 
0
‘tishlarga q a t ’iy c h e k la sh la r q o ‘yishga 
asoslanadi. Iyerarxik b o ‘ysunish prinsipi b o ‘yicha qurilgan tugunlar 
a n c h a k a tta m o s l a s h u v c h a n l i k k a e g a . К о ‘р1аЬ k o r x o n a l a r , 
tashkilotlar Ierarxik struktura chizm asi asosida qurilgan. Bu esa 
iyerarxik strukturaning kamchiliklari va yutuqlari yaxshi o ‘rganil- 
gan id an darak beradi. Bu struktura b a ’zan darax tsim o n struktura 
h a m deyilib, bitta bosh o ‘zak (butun saytga kirish nuqtasi hisob- 
langan) sahifaga ega b o ‘ladi.
H ar q an d ay ichki sahifa inform atsion m a n b a hisoblanib, bosh
8 .13-rasm.
Iy e r a r x ik
s tr u k tu r a .
K o ‘p b o g 'la n is h li s t r u k tu r a d a h e c h q a n d a y c h e k la n is h la r
b o ‘lm ay d i. Y a ’ni h a r b ir sah ifa b o s h q a b a rc h a s a h ifa la r bilan 
b o g ‘langan b o li s h i kerak. K atta saytiarda ta s h rif buyuruvchilarning 
m o ‘ljal olishi u ch u n maxsus indeksatsiya tizim lari yoki saytning 
aylanish kartasi ifodalanishi kerak (8.14-rasm ).
2 1 8
sahifa bilan m antiqiy b o g la n g a n bo 'lad i ( 8 . 13-rasm)
K o‘p bog‘lanishli struktura

---

uvu