Tishning profilini grafoanalitikaviy
usulda chizish
r
Ma’lumki, evolventadagi istalgan nuqtaning radius-vektori quyidagicha aniqlanadi:
у
r
в
cos
u
Uning asosiy aylana rb dagi evolventaning boshlang‘ich radiusi bilan ru radius-vektorning hosil qilgan burchagi vu inv u tg u u ga teng bo‘ladi.
Tishning evolventa qismi ra radius vektoridan rf radiusigacha bo‘lgan oraliqda tanlanadi. Evolventa chizig‘i doim asosiy aylana rb radiusidan chiziladi.
P r o f i l n i ch i z i sh t a r t i b i. 1. Ixtiyoriy chiziq o‘tka-
zib, shu chiziqda g‘ildirakning O4 markazini belgilaymiz (3-shakl)
3-shakl
2. O4 nuqtadan uzunlik masshtabi e bo‘yicha asosiy
aylananing radiusi rb4 ni aniqlaymiz:
r b4= r b4/ e=r4* / e=0,06* /0,0002=279mm
3.Tishning chiqig’I va botiqlari aylanalari radiuslarini aniqlaymiz:
27
ra4= ra4/e=0,43*0,006(17+2)/0,0002=285mm
rf4= r f4/ e=0,5*0,006(17-2,5)/0,0002=217,5mm
4. Ғилдиракнинг маркази O4 дан
r4=r4/e=0,05/0,0002=250mm
ради ус билан бўлиш айланасини чизамиз.
5. Қуйидаги формула ёрдамида a бурчакнинг қийматини
аниқлаймиз:
3118
55
arccosr b/r a=arccos =31 018’
va invalyuta funksiyalari jadvalidan (1-jadval) va burchakning qiymatini olamiz:
va inv a 0,0616 rad yoki va3 032
6. Asosiy aylanada ixtiyoriy nuqtani tanlab, bu aylana
radiusidan va burchak ostida chiziq o‘tkazamiz. G‘ildirakning
markazi O4 dan, bu burchak ostida aylana yoyi ra bilan kesishguncha
to‘g‘ri chiziq o‘tkazamiz. Tish kallagida evolventa profilining a nuqtasini olamiz.
7. 4 va u burchaklarni ham hisoblab topamiz:
aa=arccosr b/r 4=arcos47/50=20 0
ay=arccosr b/r y=arcos47/52=25 020’
2-jadvaldan ularning qiymatlarini topamiz:
v4 inv 4 inv20 0 0,01494 rad yoki va0 051
vu inv u inv25 020 0,03126 rad yoki va1 048
Aniqlangan v4 , vu burchaklar ostida radiuslar chizib,
evolventaning 4 va u nuqtalarini belgilaymiz.
8. Belgilangan nuqtalarni birlashtirib, tish profilini
chizamiz.
9. So‘ngra tishning e masshtabdagi qalinligi
S=s/ l=0,00785/0,0002=39,25
ни r4 радиус билан чизилган бўлиш айланаси ёйида
белгилаймиз. Тишнинг шк кесма ўртасидан ўтган симметрия ўқи
чизиғини O4 марказ билан туташтирамиз. Бу ўқ чизиғининг чап
томонига тишнинг иккинчи ён профилини чизамиз.
10. Сўнгра эвольвента чизиғи билан тиш ботиқлиги айланасини
28
pf= pf/ l=0,0015/0,0002=7.5 mm
radius bilan yumaloqlanish yoyini chizamiz.
11. Tishning shaklini kalkaga yoki kartonga ko‘chiramiz, kartonga ko‘chirilgan nusxadan shablon qirqib olamiz. Ularni tishning grafikaviy usulda chizilgan profili ustiga qo‘yib, g‘ildirak tishining profili ikki usulda qanday aniqlik bilan chizilganligini tekshiramiz.
Ilashmada bo‘lgan tishlar profillarining ilashish chizig‘i aktiv (haqiqiy) qismini chizmada ko‘rsatamiz. Ilashmaning av haqiqiy ilashish chizig‘i ra4 va ra5 radiuslarda chizilgan aylanalarning N N ilashish chizig‘i bilan kesishgan a va v nuqtalar oralig‘i bo‘ladi. So‘ngra a1v1 ilashish yoyini chizmada ko‘rsatamiz. Buning uchun a va v nuqtalardan g‘ildirak 4 tishining o‘ng tomondagi profilini punktir chiziq bilan belgilaymiz. Profilning bu chiziqlari bo‘lish aylanasi bilan a1 va v1 nuqtalarda kesishadi. Bo‘lish aylanasidagi a1v1 yoy chizig‘i g‘ildirak 4ning ilashish yoyi bo‘ladi. SHunigdek, g‘ildirak 5 tishining o‘ng profilini a va v nuqtalardan o‘tkazib, bo‘lish aylanasida ilashish yoyi a2v2 ni olamiz.
Tishning aktiv (ilashish) profili chegaralarini aniqlaymiz. G‘ildirakning O4 markazidan O4a radius bilan ilashish chizig‘ining a nuqtasidan o‘tib, tish profili bilan kesishguncha yoy o‘tkazamiz. Kesishuv nuqtasini c harfi bilan belgilaymiz. CHizmada ikkilanma chiziqlar bilan chizilgan ce va df yoylar tish profillarining aktiv qismlarini ko‘rsatadi.
Ilashmaning qoplanish koeffitsientini aniqlash. Ilashmaning qoplanish koeffitsienti grafoanalitik usulda quyidagi formuladan aniqlanadi: = ab/p*cos a= ab* l/ m*cos a=
formuladagi ab kesmaning qiymatini chizmadan mm hisobida o‘lchab olamiz (2-shakl).
Ilashmaning qoplanish koeffitsienti analitik usulda quyidagicha aniqlanadi:
=( + - aw*sin a)/ m*cos a=
29
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Djuraev A. va boshk. Mexanizm va mashinalar nazariyasi. Toshkent, O‘qituvchi, 2004 y.
2. Zokirov G.SH. «Mashina va mexanizmlar nazariyasi» Toshkent «O‘zbekiston» 2002 y.
3. Usmonxujaev X.X. “Mexanizm va mashinalar nazariyasi” Toshkent, 1981 y.
4. Izzatov Z.X. Mexanizm va mashinalar nazariyasidan kursaviy loyixalash. Toshkent,1979 y.
5. Popov S.A. Kursovoe proektirovanie po teorii mexanizmov i mashin. Moskva,1986 g.
30
Do'stlaringiz bilan baham: |