Iii qism. Musiqa asarlari tahlili 1-mavzu. Musiqiy shakl va uning umumiy asoslari

Rondo shaklining qо‘llanishi.
Rondo alohida (cholg‘u, vokal) asar shakli sifatida ham, turkumli asarning (sonata, simfoniya) qismi sifatida ham, opera yoki balet sahnasi shakli sifatida ham, nihoyat, yirik shakl bо‘limi sifatida ham uchraydi.
Kо‘pincha simfoniyalar finalida rondo shaklidan ommaviy xalq bayrami manzarasini yaratish vositasi sifatida foydalaniladi (Glazunov. Simfoniya № 6, II q.).
Rondo shakli turkumli asarlarda – ohista qismlarida keng qо‘llanadi (Motsart. Sonata № 14, IIq., Betxoven. Sonata № 8, IIq.), kamroq skersoda qо‘llanadi. Rondo shakli ayniqsa finallar uchun xos (Betxoven. Sonatalar № 19 va 24, M.Tojiyevning “Navo” simfoniyasi, 4 q.).
Final turkumning, odatda, harakat va rivojlanish yetakchilik qiladigan emas, balki yakunlash, erishilganini ta’kidlash ustuvorlik qiladigan qismi sanaladi. Aynan shunday ta’kidlashning qarori imkonini aynan rondo shakli beradi.
Rondo shakli о‘zbek kompozitorlari ijodida ham keng rivojlangan. U alohida fortepiano pyesalarida ham (G.Qodirov «Rondo»), vokal asarlarda ham (G.Mushelning Zulfiya she’riga “О‘rik gullaganda” romansi) uchraydi. Rondo shakliga о‘zbek kompozitorlari kamer-cholg‘u asarlarida ham murojaat qilgan. F. Yanov-Yanovskiyning goboy va kamer orkestr uchun ikki qismli konserti finalida о‘zgaradigan “xona” tuzilmasi va о‘zgarmas “bozgо‘y” tuzilmasi almashinishiga asoslangan “maqom” rondolilik keltirilgan. Bu kabi dramaturgik yechim Yevropa an’analari va о‘zbek musiqa shakllari talablariga mos keladi. Rondallik tamoyili F. Yanov-Yanovskiyning orkestr uchun besh qismli konserti 1-qismida ham shakl hosil qilishning engmuhim omiliga aylangan.