Ii o‘zbekiston neft-gaz sanoati tarixi va rivojlanish bosqichlari…

II.3. Respublikamizdagi neftni qayta ishlash sanoat korxonalari, ularning rivojlanish bosqichlari
Neft, tabiiy gaz, gaz kondensatlari - hozirgi vaqtda dunyodagi asosiy energiya manbalaridan biri hisoblanadi. Vatanimizning kuch qudrati, uning tez suratlar bilan rivojlangan mamlakatlar darajasiga etishishi neft va gaz sanoatining rivojlanishi bilan chambarchas bog‘liqdir. SHu sababli neftning tarkibini va undan olinadigan mahsulotlarni xossalarini o‘rganish katta ahamiyatga ega.
Asrimizning boshidan boshlab O‘rta Osiyo va Qozog‘iston rayonlarida neft konlari topilib, ishga tushirildi. Jumladan O‘zbekiston hududida 1900 yilda CHimyon koni ochilgan va 1901 yil sentyabr oyidan chuqurligi 287 m bo‘lgan neft qudug‘i ishga tushgan. Undan sutkasiga 130 tonna neft fontan usulida qazib olingan. 1904 yilda O‘zbekistonda (o‘sha paytda Turkiston o‘lkasi) dastlabki neft koni Farg‘ona vodiysidagi CHimyon neft koni ochildi va o‘sha yili Vannovsk (hozirgi Oltiariq shahri) temir yo‘l stansiyasi yaqinida birinchi neftni qayta ishlash zavodi ishga tushirildi.

1905 yildan neftli hududlarning egalari fransuz va amerika kapitalistlari sindikati ishtirokida o‘z maydonlarini sotish haqida kelishuv olib bordi. SHu bilan o‘lkaga chet el kapitali kirib keldi.

1906 yilda (“Turkiston qishloq xo‘jaligi” jurnali axborotiga ko‘ra) Farg‘ona vodiysida “CHimyon” aksionerlik jamiyati, “Rishton” neft va zavod sanoati hamdo‘stligi, “Bitum” Turkiston neftsanoati hamdo‘stligi, “Vladimir Alekseev” Moskva firmasi kabi neft qidiruvchi va qazib oluvchi tashkilotlar mavjud bo‘lgan.

1907 yilda CHimyon neft qazib chiqarish va Vannovsk neftni qayta ishlash zavodini Bokuning “Aka-uka Nobellar” firmasi sotib oldi va Farg‘ona vodiysidagi asosiy neft konlarini boshqaruvchisiga aylandi.

1879 yilda tashkil etilgan «Aka - uka Nobellar” neft sanoati hamdo‘stligi tashkilotchilari