Ii bob. Olingan natijalar tahlili

3.2. Delphinium stocksianumo‘simligining yer ustki qismidan alkaloidlarni ajratib olish.
Ekstraksiya va qayta ekstraksiya qilish.
Delphinium stocksianum o‘simligining alkaloid tarkibini o‘rganish maqsadida quritilgan o’simlik maxsus tegirmonda yaxshilab maydalangandan so’ng, quritildi. O’simlik quritilganda uning 2 kg o‘simlikning yer ustki qismini massaini tortib olindi. O’simlikni maxsus idishga solib 96% etil spirtida (EtOH) bilan (4x7) har safar 4 l dan 7 marotaba ekstraksiya qilindi. Olingan 28 l spirtli ekstraktni vakuumli bug‘latgichda 40-50^oC haroratda ekstrakt 0,9 l qolguncha bug‘latildi.
Ekstrakt bilan ishlashdan oldin o’simlik tarkibida uchorovchi xlorofilni yo’qotish maqsadida ekstraktni 55% li spirt eritmasida 48 soat qoldrildi. 48 soatdan so’ng o’simlik tarkibidagi xlorofil pigmenti cho’kmaga tushdi. Xlorofilsiz ekstraktni spirit bug’lanib ketkunga qadar qoldrildi. Olingan massa ajratkich voronkaga solib pH=5,34 holatiga keltrildi, keyin xloroformda (CHCl₃) to’tr marta yuvilgandan so’ng suv xammomida xaydaldi. Bunda xloroformlisumma olindi. Shundan so’ng ekstraktniga 25% ammoniy gidroksid (NH₄OH) eritmasidan qo’shib pH=10 ga olib kelindi va yana xloroformda (CHCl₃) to’tr marta yuvilgandan so’ng suv xammomida xaydaldi.
Olingan xloroformli summa 100/160 o‘lchamli silikagel bilan to‘ldirilgan balandligi 80 sm diametri 2.5 sm li kolonkaga solindi. Kolonkani dastlab xloroform yordamida yuvishni boshlandi va har safar 50 mldan 10 ta elyuentlar yig’ib olindi. Olingan 1-10 elyuentlar ajratib olindi va erituvchisi rotorli bug‘latgich yordamida haydaldi. Shundan so‘ng, xloroformga metanol (xloroform:metanol 50:1) qo‘shib 11-23 elyuentlar, yana metanol (xloroform:metanol 25:1) qo‘shib 23-39 elyuentlar ajratib olindi. Olingan moddalar YuQX usuli yordamida tekshirib borildi.
Xloroform:metanol 50:1 sistemada yig’ib olingan 11-23 elyuentlar YuQX usuli yordamida tekshirilganda bir xil Rf qiymatini ko’rsatganligi tufayli ular birlashtirildi.Birlashtirilgan elyuentlar bir oz vaqtdan so‘ng tarkibidagimiqdori ko‘p bo‘lgan alkaloid cho‘kmaga tushdi(17-rasm).Alkaloid tarkibidagiqo’shimchalarni erituvchilar yordamida tozalab olindi va benzol yordamida qayta kristallantirildi.Olingan kristall moddani YuQX usuli orqali ( geksan : xloroform : metanol = 5:4:1) tekshirildi va sof xoldagi moddani Rf=0.45, T_suyuq188-190^oСqiymati topildi. Ajratib olingan alkaloidni Rf, suyuqlanish temperaturasi va barcha spektr hamda qo‘shimcha tajribalar ma’lumotlarini taxlil qilinganda Delfelin alkaloidi ekanligini tasdiqlandi[18].



17-rasm. YuQX xramotografiya.
Xloroform:metanol 25:1 sistemada yig’ib olingan23-39 elyuentlarYuQX usuli yordamida tekshirilganda bir xil Rf qiymatini ko’rsatganligi tufayli ular birlashtirildi(18-rasm).Birlashtirilgan elyuentlar oz vaqtdan so‘ng tarkibidagialkaloidlarni miqdori kam bo’lganligi va qo‘shimcha moddalar bo‘lganligi uchun kristallanmadi.Birlashtirib olingan elyunitlarni qayta kalonkali xramotografiya qilish uchun kichikroq kalonkaga joylandi.Xloroform:metanol 15:1sistemadan ikkinchi amorf modda ajratib olindi va uning YuQX usuli orqali (xloroform : metanol = 9:1) tekshirildi va sof xoldagi moddani Rf=0.31, T_suyuq122-130^oС(amorf)qiymatianiqlandi.Ajratib olingan alkaloidni Rf, suyuqlanish temperaturasi va barcha spektr hamda qo‘shimcha tajribalar ma’lumotlarinitaxlilqilinganda Metillikakonitinalkaloidi ekanligini tasdiqlandi[19].



18-rasm. YuQX xramotografiya