Ii-bob. Komputerlarning texnik ta’minoti. 2-ma’ruza Mavzu: Kompyuterlarning texnik tarkibi, asosiy va qo’shimcha qurilmalari Reja

Amaliy dasturli ta’minot.Amaliy dasturiy ta’minot. Bu satx dasturiy ta’minoti, mazkur ish joyida aniq masalalarni yechishga yordam beradigan amaliy dasturlar majmuasini tashkil etadi. Bu masalalar qamrab olgan sohalar juda ko’p bo’lib, ular ishlab chiqarish, ilmiy-texnik, ijod, o’qitish va dam olishga mo’ljallangan masalalarni o’z ichiga oladi. Bu dasturlar ko’pfunksionalligi sababi, inson faoliyati har xil sohalari uchun amaliy dasturlar va ilovalar mavjudligidir.
Demak amaliy dasturiy ta’minot va tizimli dasturiy ta’minot o’rtasida o’zaro bevosita aloqa bor ekan (birinchisi ikkinchisiga tayanadi), hisoblash tizimi universalligi, amaliy dasturiy ta’minot ommaviyligi va kompyuter funksional imkoniyatlari keng ko’lamligi foydalanilayotgan operasion tizim tipi, uning yadrosi qanday tizimli vositalarni o’z ichiga olganligi va u uch tomonlama o’zaro bog’lanish, ya’ni inson – dastur – qurilma bog’lanishni qay tarzda ta’minlashiga bevosita bog’liqdir.
Hozirgi kunda kompyuterlarning to’liq imkoniyatlaridan foydalanish uchun bir necha minglab turli xil dasturlar yaratilgan bo’lib, ular kompyuterning dasturiy ta’minotini tashkil qiladi. Bu dasturlar bajaradigan funksiyalariga qarab operasion sistemalar, dasturlash sistemalari va amaliy dasturlar sistemasi kabi guruhlarga bo’linadi. Dasturli ta’minotni eng asosiy qismini operasion sistemalar tashkil qiladi.
Operatsion sistema kompyuterning dasturiy ta’minotiga kiruvchi, uning ishini ta’minlovchi, masalalarni bajarilishini rejalashtiruvchi, foydalanuvchi bilan kompyuter o’rtasida muloqot o’rnatuvchi, uning barcha imkoniyatlarini boshqaruvchi dasturlar tizimidir.
Boshqacha aytganda, kompyuterlarning operasion sistemasi quyidagi asosiy vazifalarni bajaradi:
- kompyuterning turli ichki qurilmalari orasida ma’lumotlar almashinuvchi amalga oshiradi;
- foydalanuvchi yoki sistemali dasturni bajarilishini ta’min-laydi;
- klaviatura, displey, disk yurituvchi, chop etish va boshqa qurilmalar ishini yengillashtiradi;
- masalalarni tartib bilan ketma-ket bajarilishini rejalashtiradi;
- foydalanuvchi kompyuterdan to’liq foydalanishi uchun barcha imkoniyatlarini yaratadi;
- operasion sistema mashina tilida yozilgan dasturlar to’plamidan iborat bo’lib, uning elementlarini yaratishda avtokod va hatto yuqori darajali dasturlash tillari ishlatilishi mumkin.
Dasturlar yaratilib bo’lingach, translyasiya qilinishi, ya’ni kompyuter tiliga o’tkazilishi kerak. Operasion sistemaning asosiy qismi doimiy xotirada, qolgan qismlari esa tezkor va tashqi xotirada hamda maxsus magnitli disklarda saqlanadi.
Hozirgi kunda kompyuterlar uchun o’nlab turli xil operasion sistemalar yaratilgan bo’lib, ular asosan uchta asosiy guruhga bo’linadi: