Ii боб Кимёда даврий қонун ва Д. И. Менделеевнинг элементлар

Aminokislotalar

Aminokislotalar tarkibida amino va karboksiv turkumini tutuvchi kimyoviy birikmadir. Tabiiy aminokislotalarning ko’pchiligi quyidagi umumiy struktura bilan ifodalanadi:

NH2

R C COOH

H

Bu formuladagi radikal ochiq zanjirli va halqali bo’lishi mumkin. Shunga ko’ta, ular alifatik, aromatik va giterosiklik aminokislotalik gruppasiga bo’linadi. Alifatik aminokislotalar tarkibidagi amino va karboksin turkumlarning soniga qarab monoaminomonokarbon (tarkibida bittadan –NH2 va –COOH tutuvchilar ),

Monoaminodikarbon yoki ikarbon (bitta- NH2 va ikkita -COOH tutuvchilar) hamda asos aminokislotalar diaminokislotalarga bo’linadi. Monoaminomonokarbon kislotalarning bir nechta vakili tarkibida oltingugurt borligi sababli ularga alohidsa gruppa sifatida qaraladi. Bulardan tashqari, bir nechta aminokislotada gidrooksil gruppa ham bo’lganidan ular oksiaminokislotalar hisoblanadi. Shunday qilib, biokimyoga oid adabiyotda oqsil molekulasini tuzishda faqat 20 aminokislota ishtirok etishi ko’rsatilgan, lekin ba’zi oqsillarda yana omino kislotalar ham uchraydi. Masalan, qalqonsimon bez oqsili tireoglobulin gidrolizatida yod tushuvchi tirozin hosilalari monoyodtrozin, diyodtirozin tironin hosilalari –troksin triyodtironin uchraydi, ba’zan oksillar gidrolizlanganda arginin parchalanishidan gidrolizatda ornitin ham topilishi mumkin. Tabiatda aminokislotalar faqat oqsil tarkibidagina bo’lmay, erkin yoki boshqa murakkab molekulalar, qisma n, peptidlar shaklidaham uchraydi. Dastlab 1806 yilda asparagin, so’ngra 1810 yillarda sistin kashf etilgan bo’lsa undan keyingi o’tgan davr ichida turli tabiiy mambalardan topilgan aminokislotalarning soni 170 ga etdi. Tabiiy amino kislotalarning yarmidan ko’pi keyingi o’n yillar ichida topildiki, buning sababi ularni ajratish, identifikasiyalash uchun xromatografiya metodining rivojlanishi va keng qo’llanishidir.

Oqsillardan olingan aminokislotalar.

1. Alifatik aminokislotalar 11. Aromatik aminokislotalar
A. Monoaminomonokarban kislotalar: Fenilalanin
Glisin Tirozin