Ii боб. Инновация, инновация фаолияти ва унинг ривожланиш истиқболлари

2 §. Инновациия фаолиятининг ривожланиш истиқболлари
Бозор иқтисодиётидаги кучли рақобат шароитида корхоналарда инновацион фаолиятни ривожлантириш тадбиркорлик фаолиятининг харажатларини камайтириш ва фойдани кўпайтиришга интилиш билан боғлиқ. Эскирган техника ва технологиялар қўлланилганда харажатлар оптимал даражадан ошиб кетади. Агар рақобатчиларимиз маҳсулот ишлаб чиқариш
харажатларини камайтириш ва таклиф этилаётган маҳсулот (иш, хизмат)ларининг баҳосини пасайтириш асосида бозорни эгаллаш йўлларини топган бўлса, тадбиркорликдан зарар кўришимиз мумкин. Шундай экан, ҳамма вақт тадбиркорликни инновацион модель асосда ривожлантириб боришимиз лозим
Эркин бозор рақобати шароитида ҳар бир хўжалик юритувчи субъект нисбий устунликка эришишга интилади. Бунга эса фақат инновацион фаолиятни амалга ошириш орқали эришилади. Инновация жараёни қанчалик тез амалга оширилса, фаолият муваффақияти шунчалик юқори бўлади. Маҳсулотларнинг янгиланиши, уларнинг бозорга ўз вақтида чиқарилиши қўшимча фойда олиш эхтимолини оширади ва бундай фойда фан-техника рентаси деб аталади.
Инновация жараёнларини амалга ошириш натижасида корхоналар харажатларни камайтириб, ишлаб чиқариш ҳажмини оширади, бозорда ўз ўрнини эгаллайди, фойдани кўпайтиради, тадбиркорлик самарадорлигини ошириш ва миллий иқтисодиётни ривожлантиришга ёрдам кўрсатади.
Инновацион маҳсулот (иш ва хизмат) лар ҳажми 2017 йилда 18543,3 млрд. сўмни ташкил қилди. Ушбу кўрсаткич 2016 йилга нисбатан 1,7 баробар, 2008 йилга нисбатан 14 баробарга кўпайган. Инновацияларга қилинган харажатлар эса 2008 йилга нисбатан 8 баробарга кўпайган бўлса, 2016 йилга нисбатан 1,6 баробарга ошган (2.1-расм).

2.1-расм. Инновацион маҳсулот (иш ва хизмат) лар ҳажми ва харажатлари динамикаси (2010-2017 йиллар)³⁰
Инновация жараёнларини ривожлантиришга ҳар хил омиллар таъсир кўрсатади. Жумладан, иқтисодий, технологик, сиёсий, норматив-ҳуқуқий, ташкилий-бошқарув, социал-психологик, маданий ва ҳ.к. Ушбу омиллардан айримлари инновация фаолиятини ривожлантиришга ёрдам кўрсатса, айримлари тўсқинлик қилиши мумкин. Масалан, иқтисодий ва технологик омиллар гуруҳида корхонанинг инновация фаолиятига зарур молиявий ресурслар, моддий-техника воситалари, илғор технологиялар, хўжалик ва фан- техника инфратузилмалари ижобий таъсир кўрсатади. Шу гуруҳнинг ўзидаги омиллардан инвестиция учун маблағлар йўқлиги ёки етишмаслиги, моддий ва фан-техника базасининг ёмонлиги, жорий ишлаб-чиқариш манфаатларининг
устунлиги ва ҳоказолар инновация фаолиятига таъсир кўрсатиши мумкин. Бундай мисолларни бошқа гуруҳ омиллари бўйича ҳам келтириш мумкин.
2.2-жадвалдан кўриниб турибдики, 2010 йилда инновациялар асосан ташкилотнинг ўз маблағлари ҳисобидан (69,7 фоизи) молиялаштирилган бўлса, 2017 йилга келиб, ўз маблағлари ҳиссаси 71,0 фоизга етган. 2017 йилда ташкилотнинг ўз маблағлари ҳисобидан молиялаштириш 2010 йилга нисбатан 16,0 баробар ошган.