Ii-bob. Dinamika

II-bob. Dinamika.
YUkorida kayd etilganidek dinamika jismlarning Xarakat konunlarini bu Xarakatni vujudga keltiruvchi vauzgartiruvchi sabablar bilan birgalikdaurganadi. SHuning uchun xam dinamika mexanikaning asosiy bulimi xisoblanadi. Dinamikaninguzagini Nyuton konunlari tashkil etadi. Bu konunlar I.Nyutonning 1687 yilda chop etilgan «Natural filosofiyaning matematik asoslari» asarida bayon kilingan.


§ 1. Nyutonning birinchi konuni.
Mazmuni: Nyutonning birinchi konuni; inertsial sanok sistemasi; inertlik, massa, kuch tushunchalari.
Nyutonning birinchi konuni
Nyutonning birinchi konuni kuyidagicha ta’riflanadi: Xar kanday jism, boshka jismlar ta’siri boshlangich xolatiniuzgartirishga majbur etmaguncha,uzining tinch yoki tugri chizikli tekis xarakat xolatini saklaydi.
Futbol tupining futbolchi tepmagunicha maydonda tinch turishi, avtobus xarakati boshlanganda orka tomonga, xarakatlanayotgan avtobus tuxtaganda oldinga karab silkinishimiz bu konunning kundalik xayotimizdaurinli ekanligini kursatadi.
SHu bilan birga Nyutonning birinchi konuni inertlik tushunchasi bilan chambarchas boglikdir.
Inertlik.
Inertlik deb – jismning tinch yoki tugri chizikli tekis xarakat xolatini saklashga intilish kobiliyatiga aytiladi. SHuning uchun xam Nyutonning birinchi konunini inertsiya konuni xam deyishadi. SHuni kayd etish kerakki, Nyuton konunlari fakatgina inertsial sanok sistemalardagina bajariladi.