Ii bob. Chizma chizishning shartli belgilari va standartlarini o'rganish

2.2. Chizmalarning chiqarish elementlari va ularning turlari 
Barcha chizmalar tanlangan masshtabda chizilganda buyumning 
biror 
qismi juda kichik va soddalashtirilib tasvirlansa, uning shaklini tola
ko‘rsatish 
maqsadida bunday elementlar chiqarib tasvirlanadi. Detaining
biror qismi 
alohida kattalashtirib tasvirlangan chizma chiqarish elementi
hisoblanib, 
olchamlari, boshqa malumotlar va tushuntirishlar toliq
beriladi (223-chizma). 
Chiqarish elementlari masshtabga binoan
kattalashtirilib chiziladi va tasvir 
ingichka tolqinsimon chiziq bilan
chegaralanadi. Chiqarish elementining 
asosiy tasvirdagi tegishli joyida
ingichka tutash chiziq bilan aylana chiziladi va 
chiqarish chiziglninjS
tokchasida rim raqami bilan belgilanadi. Chiqarish 

---

23
elementining tepasida
tegishli rim raqami va uning ostida tasvir qanday 
masshtabda
chizilganligi ko‘rsatiladi. Chiqarish elementi mazmuni bo‘yicha 
asosiy
tasvirdan farq qilishi mumkin. Asosiy tasvir qirqim ko‘rinishidaf
chiqarish elementi esa ko'rinish holatida yoki aksincha
bo'lishi mumkin. Ba’zi 
hollarda buyum shartU tasvirlanishi mumkin. Bunda buyumning eng kerakli 
joyi kattalashtiriUb tasvirlashni taqozo etadi. Ushbu kerakli joy chiqarib 
tasvirlanadi. 
 
 
Dotallarga termik yoki boshqa xil ishlov berilgan hollarda nialeriallarning ishlov 
berish natijasida olingan xossalarining hu'rMiitkichlari, ya’ni qattiqhgi, 
mustahkamligi, qayishqoqlik chegaralari, ImIUov berish chuqurligi va boshqalar 
chizmalarda ko‘rsatilishi zarur. (Chizmalarda materiallarning qattiqligi HRC, 
HRB, HRA, HB, HV va hnghqa birliklar bilan, ishlov berish chuqurligi h bilan 
belgilanadi. Muteriallarga ishlov berish chuqurligi va qattiqlik miqdorlari rlii/ma 
larda chegaralangan holda beriladLMasalan, 
h 
08Ѓ}0,1, HRC 50Ѓ}5. 
Materiallarning termik va boshqa ishlov berish turlari bilan ohnadigan 
lONMidari ko'rsatkichlarini chizmalarda quyidagicha: 
h 
0,6...09; 42...46 11 ltHe 
yozilgan bolsa, ishlov beriladigan qismining qalinligi (chuqurligi) 0,1! dan 0,9 
mm. gacha, qattiqligi — 42 dan 46 HRSe deb o‘qiladi. Chizmalarda ishlov berish 
nomlari so‘zlar bilan yoki qabul qilingan tfhartli qisqartmalar bilan yozib 
qo‘yiladi.