Ii- bob. Moyli xomashyolardan qora zira moyi olishga tayyorlash

4-rasm. Ta’minlagich (Sredaz NIPKIP): 1 – aspiratsiya quvuri; 2 – havo oqimini rostlovchi to‘siq; 3 – nova; 4 – tarqatuvchi nova; 5 – tebranuvchi g‘alvir; 6 – rama; 7 – chiqitlarni tashuvchi shnek

Moyli xomashyolarni begona aralashmalardan tozalash texnologiyasida ishlatiladigan qurilmalarning samarali ishlashi quyidagi faktorlarga bog‘liq.

1.  Xomashyo bilan bir xil miqdorda ta’minlanganlik. Tozalash qurilmalariga berilayotgan xomashyo miqdori quril-

maning ish unumdorligidan katta bo‘lmasligi, xomashyo bilan bir me’yorda ta’minlanishi kerak.

Elakli tozalash qurilmalari elaklari ustidagi xomashyoning qalinligi 12–15 mm dan oshmasligi kerak. Agar xomashyo qalin-ligi ko‘rsatilgan miqdordan oshsa, elaklarga og‘irlik tushib xom­ ashyoni tozalanish darajasi pasayadi.

2.  Elakli tozalash qurilmalaridagi elak ko‘zlari o‘lchamining to‘g‘ri tanlanganligi. Elakli tozalash qurilmalari va elak ko‘zlarining o‘lchami to-zalanayotgan moyli xomashyoning shakli va o‘lchamiga qarab tanlanadi.

3.  Elaklarning qiyaligi.

Har bir tozalanadigan moyli xomashyo turiga va qurilmaning ish unumdorligiga qarab elaklarning qiyalik burchagi belgilanadi.

4.  Elak yuzasining holati.

Elak yuzasi tekis bo‘lishi, notekisliklar bo‘lmasligi kerak. Agar notekisliklar bo‘lsa, bunda xomashyo ushlanib qolib u qurilma­ ning ish unumdorligiga ta’sir etadi.

5.  Elak ko‘zlari tozalanib turilishi kerak.

Buning uchun elaklarda maxsus mexanizmlar o‘rnatilgan bo‘lib ularning bir maromda ishlashini ta’minlash kerak.

6.  Xomashyoning begona aralashmalar bilan ifloslanganlik darajasi va namligi.

Moyli xomashyoning tarkibida begona aralashmalar qancha ko‘p bo‘lsa va ularning o‘lchamlari hamda shakli moyli urug‘ga yaqin bo‘lsa, tozalanish darajasi shuncha kam bo‘ladi. Xomashyo va begona aralashmalar namligi ham ularni tozalanishiga ta’sir etadi. Namligi 10–11% dan yuqori bo‘lsa tozalanish darajasi kamayadi.

7.  Qurilmaning aspiratsiya rejimi.
Havo oqimida ishlaydigan tozalash qurilmalarida havo oqi-mining tezligi xomashyo tarkibidagi moyli urug‘dan yengil bo‘lgan aralashmalarni havo oqimida uchirishi, moyli xomashyo-ni esa havo oqimida uchirmasligi kerak.

3 so‘rish quvuri orqali so‘rilgan chigit 4 cho‘ktirish kamerasi-ga keladi, cho‘ktirish kamerasida kengayish hosil bo‘lishi natijasi-da havoning tezligi kamayadi va buning natijasida chigit kame­ raga cho‘kadi va 5 vakuum klapini orqali, 6 shpekli trasportyorga o‘tkazilib, tozalangan chigit ishlab chiqarishda uzliksiz uzatila-di. Vakuum klapin chigitni bir tomonga o‘tkazib kameraga havo kirishiga yo‘l qo‘ymaydi.

Chigit tarkibidagi yengil aralashmalar (puch chigit, momiq, qog‘oz, xast-xashaklar) chigitdan ajralib havo oqimi bilan 7 iner-sion shopirgichga keladi va bu yerda havoning aylanma harakat-lanishi natijasida markazdan qochma kuch hosil bo‘lib, havo tarkibidagi yengil aralashmalar cho‘kadi va 8 vakuum klapan orqali 9 shnekli transportyorga o‘tkaziladi.

10 ventilator orqali so‘rilayotgan havo 11 shaklga keladi va sik-londa havo tarkibidagi chang zarralari ajratilib, tozalangan havo tashqi atmosferaga chiqariladi.

Bu UOXS qurilmasi tuzilishini oddiyligi va ishlatishni qu-layligi bilan boshqa tozalash qutilmalaridan farq qiladi. Bu tip­ dagi qurilmalarni ishlab chiqarish korxonalarida ham yasash mumkin.

Qora tsir yog'i bir xil o'simlikning urug'idan siqilib olinadi. Ular juda qo'pol to'qimalarga ega bo'lgan, mayda qora urug'lar. Ovqat yoki dori vositasida ishlatiladigan boshqa urug'lar bilan aralashish qiyin. O'simliklar urug'ining ko'plab ismlari bor. Ulardan biri Chernushka ekish deb nomlanadi, boshqa mamlakatlarda u Kalindji, Seidan yoki Rim Coriander deb nomlanadi.

Zaytun (maslinika yoki olivka). Maslina yoki zaytun darax-ti (Olea europaea) subtropik iqlimli mamlakatlarda tarqalgan. Bu

bo‘yi 4–12 m li doimiy yashil daraxt yoki buta. Mevasi shar-simon yoki tuxumsimon shaklda, uzunligi 20–40 mm, qa-lin to‘qimalardan tashkil topgan yupqa po‘stloq bilan qoplan-gan. Po‘stloq ostida seret va seryog‘ mag‘iz va mag‘iz ichida bitta urug‘li danak joylashgan. Mevaning og‘irligi 20–30 g, danagini o‘rab turuvchi go‘shtsimon qavat, meva massasining 75–80% ini, urug‘ni o‘rab turuvchi qattiq qobiq danak og‘irligining 80% ini tashkil etadi.

Yetilgan mevalar naviga qarab qora, binafsha rang, qizil va oq bo‘lishi mumkin. Ko‘pchilik zaytun mevalaridan zaytun moyi olish mumkin. Zaytun mevasining mag‘zida 76% gacha va danak urug‘i mag‘zida 13% gacha moy bor. Zaytun mevalarining kim­ yoviy tarkibi jadvalda keltirilgan.

Bu Buttercups yillik o'simliklar, bugungi kunda butun dunyo bo'ylab foydali ziravorlar sifatida etishtirilgan. Uning kelib chiqishi haqida tadqiqotchilar fikrlari bo'linadi. Kalindzining ba'zilari Hindiston, boshqa Shimoliy Afrika yoki O'rta er dengizi deb nomlangan.

Sharqning aholisi uchun qora zakon, afsona ko'ra, bu qora urug'lar o'limdan tashqari har qanday kasallikni davolash mumkin bo'lgan Muhammad payg'ambar bilan bog'liq. Va shuni aytmoqchimanki, zamonaviy tadqiqotchilar bunday bayonotni qat'iyan rad etishga shoshilmayaptilar.

Kalindjining urug'idan foydalanishning eng qadimgi yozuvi Misrga tegishli. Ularning yog'i Fir'avn Tutankxamenning qabrida topilgan va bu odamlarning 3300 yil avvalgi mahsulotlardan afzalliklari haqida bilishini anglatadi.

Qora zaharli moyning farmakologik va terapevtik xususiyatlarining ro'yxati juda katta: bu mahsulotning ayrim mutaxassislari yuzdan ortiq afzalliklarga ega. Shunday qilib, Kalindzhi yog'i:

• 
  antiromatik;
  
• 
  yallig'lanishga qarshi;
  
• 
  antialerjik;
  
• 
  saratonga qarshi;
  
• 
  hipotenziv;
  
• 
  diabetga qarshi vosita;
  
• 
  radiatsiya nurlanishiga qarshi;
  
• 
  buyraklar uchun dori;
  
• 
  immunomodulator;
  
• 
  og'riqni davolash;
  
• 
  antipyretic;
  
• 
  antibakterial;
  
• 
  virusga qarshi;
  
• 
  antifungal;
  
• 
  emizishni rivojlantirishga yordam beradi;
  
• 
  havo yo'llarini o'rganadi;
  
• 
  lakshatkich;
  
• 
   antioksidant;
  
• 
  yog 'yoqish;
  
• 
  insulin sekretsiya regulyatori;
  
• 
  antispasmodik;
  
• 
  antikonvülzan.
  

Ta'sirli ro'yxat, shunday emasmi? Keling, bu mo''jizaviy qobiliyatlar qaerdan kelganini va Kalindjining urug'ini tashkil etadigan moddalarni aniqlaylik.

Noyob kimyoviy tarkib

Olimlar 630 dan ortiq qora kimyon yog'ini tadqiq qilishdi va xulosa: noyob kimyoviy tarkibida mahsulotning mo''jizaviy qobiliyatining sababi. Va bu borada uchta modda asosiy rol o'ynaydi: timol, timokinon va timogidrokinon. Xamirturush va mog'or qo'ziqorinlariga qarshi samarali dori-darmon izlayotgan tadqiqotchilar, yuqorida ko'rsatilgan kimyoviy birikmalar inson tanasi uchun 30 ta patogenni yo'q qilishini aniqladilar. Timokinon, ayniqsa, xamirturush va dermatofitlarga (epidermisga, tirnoqlarga va sochlarga ta'sir qiladigan qo'ziqorinlar) qarshi kurashda o'zini yaxshi ko'rsatdi va timol mog'orga qarshi samarali edi. Aslida, mog'or va boshqa zamburug'lar ushbu fitokimyoviy birikmalar mavjud bo'lganda mavjud bo'lolmaydi.