Ii- bob. Moyli xomashyolardan qora zira moyi olishga tayyorlash

2 - rasm. Zira moyini tozalashda ishlatiladigan qo‘sh ramali «MXS» qurilmasi: 1 – tayanch; 2 – rama; 3 – tortqi; 4 – ekssentrik.
Urug‘dan katta bo‘lgan aralashmalar elak ustida qolib qoldiq holda novaga tushadi. Pastki elakda urug‘dan kichik bo‘lgan ara­ lash moddalar elanma holda taglikka tushadi, urug‘ esa qoldiq holda elak ustidan novaga tushib qurilmadan chiqariladi. Quril­ maning ish unumdorligi 5 ton/soat. Bu qurilmada urug‘ bilan o‘lchamlari bir xil bo‘lgan aralashmalarni ajratib bo‘lmaydi.

Zira moyini tozalashda baraban shaklidagi «Burat» deb nomlangan elak ishlatiladi, bu qurilma 26-rasmda ko‘rsatilgan. U silindrsimon­ yoki ko‘p qirrali prizma shaklidagi baraban bo‘lib, uning atrofi yaxlit elak bilan o‘ralgan. Baraban valga biriktirilgan bo‘lib u 1:20 burchak ostida og‘ib turadi, baraban o‘z o‘qi atrofidan 20 ayl/min aylanib turadi. Buratning ishchi qismi 6 baraban bo‘lib, u tayanch 7 ga burchak ostida o‘rnatilgan. Baraban uzunligining 1/3 qismi ko‘zlarining diametri 3–4 mm bo‘lgan 2 elak bilan, 2/3 qismi ko‘zlarining diametri 16–18 mm bo‘lgan 3 elakdan tashkil topgan. Mevasi tuxumsimon shaklda, mevasi pishganda tolasimon qa-vat bilan qoplanadi. Tolasimon qavat ostida moy saqlovchi mag‘iz qavati joylashgan, mag‘iz qatlami orasida danak joylashgan, da­ nak qora-qo‘ng‘ir rangli qobiq bilan qoplangan bo‘lib, uning ichi-da urug‘ yadro bor. Yadro qo‘ng‘ir rangli yupqa qavat bilan qop­ langan.

Elakning umumiy yuzasi 28 m² ni tashkil etadi. Tozala­ nadigan urug‘ 1 nova orqali baraban ichiga tushadi va baraban bilan birgalikda aylanib balandlikka ko‘tariladi, ma‘lum bir balandlik ka ko‘tarilgandan so‘ng o‘z og‘irligi bilan pastga tushadi. Shunday tebranish natijasida barabanning birinchi qismida urug‘dan kichik bo‘lgan begona aralash moddalar elakdan o‘tib 5 shnekga tushib u yerdan chiqarib turiladi. Urug‘ harakatlanib barabanning ikkinchi qismi 3 ga o‘tadi va u yerda urug‘ elakdan o‘tib 4 shnekka tusha-di va shnek orqali qurilmadan chiqariladi. Urug‘dan katta bo‘lgan aralash moddalar baraban ichida qolib barabanning haraka-ti natijasida barabandan chiqadi. Qurilmaning ish unumdorligi 120 ton/sut bo‘lib, bunda urug‘ 100% katta aralashmalardan va 50–60% kichik aralashmalardan tozalanadi. Barabanli elakning ishchi qismining 20–25% foydali ishga sarf bo‘ladi, shu sababdan ham bu qurilma hozirgi vaqtda kam qo‘llaniladi.