If. •f с ж ж Салимов КимёВий технодогиянинг асосий караёнАари Во урилмоАпри I зл' Пз

Г, X
12 л
(12.53)
бу ерда: 
х
— бугнинг к у р у к л и к д а р а ж а с и н и курс атад и . Купинча 
= 0,9-=- 1,0 булади.
10. 
Фойдали т е м п е р а т у р а л а р н и н г а п п а р а т л а р буйича так,- 
с имл анишини а н и кл ай ми з . Фойдали т е м п е р а т у р а л а р ф а р к и Д/ 
а п п а р а т буйича икки хил усулда т а к с и м л ан а д и : а) х а м м а
а п п а р а т л а р н и н г иситиш юзаси бир хил б у лг а н шароитда;
б) умумий иситиш юзаси энг кам булг а нд а.
Фойдали т е м п е р а т у р а л а р фа р к и биринчи усул б ил ан т а к -
с и мл а н г ан д а а п п а р а т л а р буйича 
A t
к у й и да г ич а топилади:
Фойдали т е м п е р а т у р а л а р фа р к и иккинчи усул б ил ан так- 
с и мл а н г ан д а а п п а р а т л а р буйича А/ куй ид а ги ч а а ни к л а н а д и :
11. 
Х,ар бир а п п а р а т н и н г иситувчи юзасини икки хил в а р иа н т 
буйича топамиз:
(12.54)
(12.55)
бу ерда
V I
■ 
р
__
4 2
. 
р
____ Ч?3 
.
К, 
'
2
— 
Къ М2 '
3
~ /Сз 
Мз '
. 
р
_ 
Q'¿
. 
п
_ 
Q
з
(12.56)
Сунгра икки в а р и а н т н а т и ж а л а р и д а н биттаси т а н л а б олинади. 
О д а т д а а п п а р а т л а р н и н г иситиш юзаси бир хил б улга н в а р и ан т
ка б ул килинади; бунда бир хил типдаги а п п а р а т л а р д а н фо йд а ла -

---

ниш имконияти пайдо була ди. К ей ин ч а л ик а п п а р а т л а р н и н г то- 
пилг ан ю з а ла ри ни нг к и й м а т л а р и асосида б у г ла ти ш кур и лма с и-
нинг а н и к хисоби килинади, бунда атроф мухитга иссикликнинг 
йуколиши ва а п п а р а г л а р буйича т е м п е р а т у р а л а р ва босимларнинг 
бироз уз г ар г а н хол а т д а г и т а к с и м л ан и ш и инобатга олинади.
12.6-§. Б У Р Л А Т И Ш К У Р И Л М А Л А Р И Н И Т А Н Л А Ш
Б у г л ат и ш к у р и л м а л а р ин и нг к о нс г ру кц и ял ар и умума н куйида- 
ги т а л а б л а р н и кондириши керак: унумдорлиги юкори, кичик 
х а ж м л и а п п а р а т д а иложи борича иссиклик у т ка зишни н г тезлиги 
ка тт а, тузил иши содда, т а й ё р л а ш учун ка м м е та л л с а рф л ан иш и,
ишончли и шл а й ди г ан , иссиклик а л м а ш и н и ш юзасини т о з а л а ш
осон ва а п п а ра т н и нг б аъ з и бир к и см ла ри б уз ил г ан д а тузатиш 
ку ла й булиши керак. А п п ар а т конструкцияси ва у т а й ё р л а н а д и г а н
м а т е р и а л б у гл а ти л иши лозим б у лг ан э рит ма нин г физик-кимёвий 
хус у сия тл ар иг а (кову шокл ик , т ем п е ра т у р а депрессияси, кри- 
с т а л л а н и ши , юкори т е м п е р а т у р а г а чидамлилиги, кимёвий агрес- 
сивлиги ва шу к а б и л а р ) к а р а б т а н л а н ад и.
Б у г л а т и ш а п па р а т и н и н г унумдорлиги ва исси кл и к утка зиш 
коэффициентини ошириш учун ц и р к у л я ц ия тезлиги ку п а й т ир ил а-
ди. Л ек ин бунда б уг ла ти ш учун куп энергия с а р ф булиб, фойда ли 
т е м п е р а т у р а л а р ф а р к и к а м ая д и , чунки и си тил а ётган бугнинг 
т е м п е р а т у р а с и у з г а р м а с б улг ани учун ги д р ав л ик к а р ш и л и к л а р
куп ай и ши билан э ри т ма ни н г к а й н а ш т е м п е р а т у р а с и купая ди. Бу 
омилларнинг.бир-бирига к а р а м а - к а р ш и л и г и буг ла тиш а п п а р а т л а -
рининг оптимал к он с т р ук ци я л а рин и т а н л а г а н д а бевосита хисобга 
олинади.
Б у г л а т и ш к у р и л м а л а р и б а ъ з и узига хос а ф з а л л и к л а р и н и
хисобга олган холда т а н л а н ад и.
Ковушокл и ги кам ( 8 - 1 0
- 3
П а - с гача), к ри ст а лл хосил 
к и л м а й д и г а н э р и т м а л а р н и б уг ла т иш учун куп к и р р а л и табиий 
циркуляция буладиган вертикал буглатиш а п п а р а т л а р и ишлатила- 
ди. Бу а п п а р а т л а р о р а с ид а иситиш к а ме р а си а ж р а т и л г а н ва 
ц ирк уля ц ия трубаси т а ш к а р и г а ур н ат ил га н б уг ла ти ш а п п а р а т л а ­
ри энг с а м а р а л и хисобла нади.
К р ис т а л л а н м а й д и г а н , юкори ков у шо кл и к к а ( 1 0 0 - 1 0
- 3
П а - с
г ач а ) эга булг ан э р и т ма л а р н и б уг ла ти ш учун м а ж б у р ий циркуля- 
цияли, трубаси айрим холда тугри пастг а йуналувчи п лё н кал и ёки 
р отор- п л ён кал и б уг ла тиш а п п а р а т л а р и и шл ат и ла д и. Ротор- 
плёнкали буглатиш ап п а р а т л а р и юкори т е м п е р ат ур ал ар таъсирига 
чид амл и э р и т м а л а р н и б уг ла ти ш учун хам ку л ла н ил а ди .
Кучли кр ис т а лл ан у вч и ва ковушоклиг и 0,05 П а - с гача булган 
э р и т м а л а р н и б уг ла тиш учун м а ж б у р и й ц и р ку л я ци я ли ёки эркин 
тушувчи п л ё нк а л и б у г л а т г и ч л а р д а н ф ой да ла н иш мумкин.
М а ж б у р и й цир ку л я ция т р у б а л и б у г ла тиш а п п а р а т л а р и д а н
кри ст а лл а нув ч и ва к о вушок э р и т м а л а р н и б уг ла тиш учун х а м Кенг 
фо й да л а н и л а д и . Бун да й э р и т м а л а р н и табиий ц и р к у л я ц ия билан 
ишлайдиган, иситиш зонами а ж р а т и л г а н буглатиш а п п а р а т л а р и д а
357

---

хам буглатиш мумкин. Купикланувчи э р и т ма л а р н и буг латиш учун 
тугри йуналишли, ку та рил у в чи п лё н кал и б уг ла т иш а п п а р а т л а р и -
дан фой да ла н иш т ав си я килинади.
Агрессив кислота ва ишкор э р ит м а л а р и н и буг ла тиш учун 
б а р б о т аж л и буг ла тиш а п п а р а т л а р и , юкори т е м п е р а т у ра таъсири- 
да 
бузилувчи э р и т м а л а р н и (х.ар хил 
мева 
ш а р б а т л а р и н и )
бу г ла тиш учун эса иссиклик насосига эга булган бугла тиш 
а п п а р а т л а р и и шл ат и ла д и.
Буг л ати ш апгтаратларини т ай ё р л а ш учун углеродли, кислотага 
бард о шл и пу ла т ва мис и шл ати л ад и. И ш к о р л а р н и н г юкори 
кон ц ен трац ия л и э р и т м а л а р и н и б уг ла тиш учун чуяндан к илинган 
а п п а р а т л а р д а н ф о й д а л а н и л а д и , бундай а п п а р а т л а р н и н г иситиш 
т р у б а л а р и мисдан т ай ё р л а н а д и .
Т А К Р О Р Л А Ш ВА М У СТА К.ИЛ И Ш Л А Ш У Ч У Н С А В О Л Л А Р
12.1. 
Б у г л а т и ш ж а р а ё н и н и н г мохияти. Б у ж а р а ё н д а н с а н о а т д а к а н д а й м а к с а д -
л а р д а ф о й д а л а н и л а д и ?
12.2. 
Б и т т а а п п а р а т л и б у г л а т и ш к у р и л м а си н и н г моддий ва исси кли к б а л ан си н и
к а н д а й к у р и н и ш д а и ф о д а л а ш мумкин?
12.3. 
Б у г л а т и ш а п п а р а т и д а г и т е м п е р а т у р а л а р н и н г ф о й д ал и ф а р к и к а н д а й
а н и к л а н а д и ?
12.4. 
Б у г л а т и ш ж а р а ё н и д а ни ма учун т е м п е р а т у р а н и н г йукот ил иш и юз бе р ад и ?
12.5. 
С а н о а т д а асо с ан куп а п п а р а т л и б у г л ат и ш к у р и л м а л а р и и ш л ат и л и ш и н и н г
с а б а б и н и м а д а ? У л а р н и н г с х ем а л ар и . Б у с х е м а л а р ичида ни ма с а б а б д а н
бир хил й у н ал и ш л и к у р и л м а л а р кенг и ш л а т и л а д и ?
12.6. 
Куп а п п а р а т л и б у г л ат и ш к у р и л м а си н и н г моддий ва и сси к ли к б а л а н с л а р и н и
к а н д а й т е н г л а м а л а р о р к а л и и ф о д а л а ш мумк ин ?
12.7. 
Куп а п п а р а т л и б у г л а т и ш к у р и л м а л а р и д а т е м п е р а т у р а н и н г ф о й д ал и ф а р к и
а п п а р а т л а р б уй ича неча хил у с у лд а т а к с и м л а н а д и ? У л а р д а г и а п п а р а т л а р -
нунг оптим ал сони к а н д а й топ и лад и ?
12.8. 
М а р к а з и й ва т а ш к и ци р ку л яц и о н т р у б а л и б у г л а т и ш а п п а р а т л а р и н и н г
тузилиш и. Б у н д а й к у р и л м а л а р н и н г а ф з а л л и г и н и м а л а р д а н иб орат?
12.9. 
А ж р а т и л г а н ис иткичли ва м аж б у р и й ц и р к у л я ц и я л и б у гл ат и ш а п п а р а т л а р и ­
нинг и ш л аш пр инцип и. Б у н д а й а п п а р а т л а р н и н г асосий к ам ч и л и г и н и м а д а н
иб орат?
12.10. П л ё н к а л и б у г л а т и ш а п п а р а т л а р и неча т у р га б у л и н ад и ? У л а р к а н д а й
ш а р о и т л а р д а и ш л а т и л а д и ?
12.11. И с си к л и к насосли ва б а р б о т а ж л и б у г л а т и ш а п п а р а т л а р и н и н г и ш л аш
принципи. У ш бу б у г л а т г и ч л а р д а н к а н д а й ш а р о и т л а р д а ф о й д а л а н и ш м ак-
' с а д г а мув оф ик ?
12.12. Б у г л а т и ш а п п а р а т л а р и н и хи с о б л а ш т ар т и б и . Б у н д а й х и со б л а ш н и н г асосий 
м а к с а д и н и м а д а н иб о р ат?

---