If. •f с ж ж Салимов КимёВий технодогиянинг асосий караёнАари Во урилмоАпри I зл' Пз

Индукцион иситиш. 
Бу усул у зг ар ув ча н э лектр майдони 
т а ъ с и ри д а п у л а т д ан т а й ё р л а н г а н к у р и л м а девори ка ли нл иг ид а 
хосил б у ла ди г а н у юр ма ви й ток ё р д а м и д а а ж р а л и б ч ик ад иган
иссикликдан ф о й д а л а н иш г а асосланган. Индукцион усул матери- 
а л л а р н и 400°С гача бир ме ъёрда иситиш ва тегишли иситиш 
д а р а ж а с и н и ж у д а а н и к тутиб туриш имконини беради. Бу нд а й 
э лектр иситкичлар ж у д а кичик иссиклик и н е р ц и я с и г а . эга, 
температурани жуд а аник б ошка ришни т аъ ми нл а й д и, иситкичлар- 
нинг ишини тула ав тома тла шти ри ш мумкин. Лекин индукцион усул 
б ил ан иситиш к и м м а т г а тушади. Бу унинг асосий камчилигн 
хисобланади. Иситишни а рз о н л а шт ири ш учун к у ри л м а д а г и махсу- 
лот д а с т л а б т уйинг ан сув буги ё р д а м и д а тахмин ан 180°С гача 
кизд ир ил ад и,
сунгра 
ма хсулотнинг т е м п е ра т ур ас и тегишли 
ки йм а т г а ча индукцион иситиш ё р д а м и д а ку та рил ад и.
Юкори частотали иситиш. 
Бу усул э ле ктр токини ут к а зма й д и-
ган ма т е р и а л л а р (ди э л ек тр ик ла р) ни иситиш учун и шлатилади, шу 
с а ба б л и бу усул д иэ ле к т ри к иситиш деб х ам юритилади. Юкори 
частотали иситишнинг принципи к у й ид а ги д ан иборат. М а т е р и а л
у з гарув ч ан э лектр майдониг а ж о й л аш т и р и л а д и . Бунда ма те р и а л
м о ле к у л ал ар и майдон частотаси билан т е б р а н м а х а р а к а т г а кела- 
б ошлайди ва ку т бл ан иш ж а р а ё н и юз беради. З а р р а ч а л а р н и н г
т еб ра н ма х а р а к а т энергияси диэ ле к т ри к м о л е к у л а л а р и о рас ид аг и
и шкаланишни енгиш учун с а р ф л а н а д и ва у иситилаётган ма тери ал
м а сса си да иссикликка айл ан ад и .
Иситиш учун 10 дан 100 М Г ц гача юкори частотали электр токи 
и шл ати л ад и. Юкори ч астотали ток л а м п а л и ген ера тор да хосил 
килинади. Б ун да й г ен ера т ор да 50 Гц ч астота ли оддий у згарув ч ан
ток юкори ч астота ли токка ай ла н ти ри л ад и. Юк ори частотали ток 
билан конденсаторнинг п ла сти н кал ари т а ъ ми нл ан ад и. Пл а с т ин ка -
л а р уртасига иситилиши лозим булган ма те ри а л жо йл а шт и р и л а д и.
Кимёвий технологияда юкори частота ли иситишдан пластик 
м а с с а л а р ни иситиш, айрим м а т е р и а л л а р н и куритиш ва б ошка
м а к с а д л а р д а фо й д а л а н ил а д и . Ис итиш т е м п е р а т у р ас ин и осон ва 
а ник б ошка риш х а м д а иситиш ж а р а ё н и н и т ул а а в т о м а т л а ш т и р и ш 
мумкин. Би р о к бу усул м у р а к ка б к у р и л м а л а р д а н ф о йда ла н ишни
т а л а б килади, иситиш к у р и л м а л а р и н и н г фой да л и иш коэффици- 
енти эса кичик. Шу с а б а бл и юкори частота ли иситиш усулидан 
( бошк а арзон у с у лл ар ни к у л л аш мумкин б у л м а г а н т а к д и р д а )
к и м ма т ба х о м а т е р и а л л ар н и куритишда ф ой да ла н иш м а к с а д г а
мувофикдир.
268

---

Эле ктр ёйи билан иситиш. Бу ж а р а ё н электр ёйи ё р д а м и д а
и шл ай ди га н п е ч ла рд а олиб бор ил ад и. П е ч л а р д а г и э ле к т р о д л а р
орасида электр ёйи аланг ас и таъ си ри д а электр энергияси иссиклик 
э нергиясиг а ай ла н ти ри л ад и. Эл е ктр ёйи ё р д ам ид а кичик х а ж м д а
кучли э л е кт р кувватини хосил ки л иш мумкин. Бун да й ша роитда 
ута ки зи г ан газ ва б у г ла р п л а з м а холига утади. Н а т и ж а д а 3000°С 
гача т е м пе р а т у ра хосил к,илиш мумкин. Электр ёйи билан 
и шл ай ди га н п еч ла рд а бир текис иситиш ва т е м пе ра т ур ан и аник 
б о ш к а р иш имконияти йук. Бу н да й пе ч ла р м е т а л л а р н и суюлти- 
ришда, к а ль ц ий к а рб и д ва фосфор о л ишда и шл ати л ад и.
10.7- §. О Д Д И И Т Е М П Е Р А Т У Р А Л А Р Г А Ч А С О В И Т И Ш
Тахминан 10— 30°С л а р г а ч а совитиш учун энг арзон ва кулай 
совитувчи а ге нт л ар — сув ва х ав о кенг и шл а т и л а д и. Х,авога 
нис ба тан сувнинг иссиклик сигими ва иссиклик бериш к о э фф и ц и ­
ента катта. Совитиш учун д ар ё, кул ва к у д укд а н олинган с ув ла р 
и шл ат и ла д и. Аг ар сув т ан к и с булса, иссиклик к у р и л м а л а р и д а н
к а й т а ч ик к ан сув очик х а в з а л а р д а к ис м а н б уг ла тиш хисобига ёки 
г р а д и р ня л а р да хаво окими ёрд амид а совитилгандан сунг к а й т ад а н 
совитувчи агент си фа т и д а фо й д а л а н ил а д и .
Совитиш д а р а ж а с и сувнинг бошл анг ич т ем п е р а т у р а с иг а
боглик. Д а р ё ва кул сувининг т ем п е ра т у ра с и йил ф а с л л а р и г а кура 
12— 25°С, к у д у к сув ла р и 4—г15°С, и ш л а б ч ик а р и ш д а и шл ат и ли б
булинган сув эса тахминан 30°С (ёз ша р о и т л ар и д а ) т е м пе р а т у р а г а
эга булади. Ис с ик л и к а л м а ш и ни ш к у р и л м а л а р и н и л о йи х а л а ш д а
сувнинг ёз п ай тиг а тугри ке ла ди га н т е м п ер а т у р ас и олинади. 50°С 
дан юкори т е м п е р а т у р а д а сувнинг т а р к и б ^ д а э риг ан т уз л а р 
ч укмаг а тушиб, иссиклик а л м а ш и н и ш к ури л ма с ин и нг юзасига 
утириб колади, бу хол иссиклик жа р а ё н л а р и ни н г с а мар а дорл и г ин и
к а м ай т и р а д и . Шу с а ба б л и иссиклик к у р и л м а л а р и д а н ч ик аётг а н
сувнинг т е м п ер а т у ра с и 40— 50°С д а н ошмаслиг и зарур.
Совитиш ж а р а ё н и учун к е р а к б у лг ан сувнинг с а р ф и (\У, к г / с )
иссиклик б ал ан си т е н г л а м а с и д а н топилади: