If. •f с ж ж Салимов КимёВий технодогиянинг асосий караёнАари Во урилмоАпри I зл' Пз

Н =
3 2 4 - 2 5 м; « = 48,3 с 
; 
N = 1 4
кВт.
Р е з е р в у а р л а р д а г и кимёвий агрессив с у юк ли кл ар н и узати ш 
учун консолли насослар урнига чуктирилган вертикал н а с ос ла рда н 
фо й да ла н иш м а к с а д г а мувофикдир. Б у н д а й н асос ла рни н г асосий 
кисми с уюк ли кк а доимо ч уктирилг ан хо ла т д а булади, насосни 
х а р а к а т г а келтирувчи кисми эса ре зе рвуа рнинг тепасига ж о й л а ш -
ти рил г ан булади. М а с а л а н , сульфат, азот, фосфор ва бошка 
кислоталарни узатишг а м у л ж а л л а н г а н XII типидаги насосларнинг 
босими 50 м г а ч а булиб, соа тиг а 1 0 4 - 6 0 0 м3 ми кд ори да г и 
суюкликни уз ат иши мумкин.
Т а р ки б ид а к а т т и к з а р р а ч а л а р б у лм а г а н ва т е м пе ра т у р ас и
165°С дан кам б у лга н сувни уз а т и ш учун Э П типидаг и м а р к а з д а н
кочма н а с ос ла р х ам и шл а т и л а д и. Бу нд а й н а с ос ла р куйидаги 
техник 
х а р а к т е р и с т и к а л а р г а
эга: 
0 = ( 1 , 8 4 - 6 , 9 ) - 10 
м3/ с ;
Н =
4 4 0 4 - 7 0 0 м; я = 50 с ~ ?; 
ц =
0, 654-0, 75;
Ы =
1084- 4 10 кВт.
Тарк иб ида 50 % гача к а т т и к з а р р а ч а л а р булиб, темпе ратурас и
80°С гача б улг а н пульпа ва суспензия к уринишидаги агрессив 
с у юк ли кл ар н и уз а т и ш учун П Х П типидаги насос ла р и шл ати л ад и.
Турли кимёвий агрессив ва нейтрал х а м д а т ар ки б ид а к а т т и к
мо д д а л а р бу лг а н суюк ли кл ар ни узати ш учун АХО-65-40-200, 
ТХИ-500-20-И-Ш ва Х40-32-125П ти пи д аг и э лектр насосли 
*
а г р е г а т л а р х а м и шл а т ил а д и.
Кимёвий актив, радиоактив, з а х а р л и ва енгил а л а н г а л а н и б
кетувчи с у ю к л ик л а р ни х а м д а юкори т е м п е ра т у р а ва босим 
та ъ с и р ид а ту рган с у ю к ли кл ар н и ( с уюкл ик ва унинг буг ла р ини 
та шк и мухитга сиркиб чикиб кетиши мумкин б ул м а г а н х о л ат д а)
узатиш учун ХГВ ва Ц Н Г типидаги са л ь ни к си з герметик э ле ктр 
насо с ла р к у л л а н и л а д и .
Кам микдордаги суюкликла рни ка тта босим билан узатиш учун 
уюрма ли м а р к а з д а н кочма н асос ла р ни и шл ат и ш м а к с а д г а
мувофик. Бун да й н асослар а бр а з и в кушимчас и булмаган, кимёвий 
актив с у юк ли к л а р ни узатиш учун и ш л ат ил ад и: @ = (0 , 1 6 4 - 12,6 )* 
10~ 3 м / с ; Я = 1 0 4 - 3 0 0 м.
Укли н ас о с ла р б уг ла тиш к у р и л м а л а р и , к р и с т а лл и з а т о р л а р ,
реакторлар ва бошка кимёвий к у р и л м а л а р д а н м а жб ур ий ц и р к у л я ­
ция килиш учун фо йд а ла н ил ад и.
Кам ми кд орд аг и суюк ли кл ар н и юкори босимда х а м да кову- 
шокли юкори ва ута окувчан иссик ва с овук с ую к ли кл ар ни узатиш 
учун турли т ипдаг и поршенли н ас о с л а р да н ф о й да ла н ил ад и.
М а с а л а н , ХТ т и пи д а г и поршенли насос т ем п е ра т у р а с и 60°С гача
130

---

б улг а н енгил учувчан с у ю к л и к л а р ни уз ати ш учун и шл а т и л а д и.
Тем п е ра т у ра с и 100°С гача булг а н агрессив с у ю к ли кл ар ни узатиш 
учун эса ХТР т ипидаги насосдан фо й д а ла н ил ад и .
Н Д типидаги- поршенли н а с ос ла р тоза ней трал ва агрессив 
с ую к ли кл а рни узатиш учун ишлатилади. М а с а л а н , юкори босимли 
полиэтилен и шл а б ч и к ар иш и да ишл а т ил а ё т г ан насо с ла р куйидаги 
к у р с а т к и ч л а р г а эга: Я = 250 мПА; (5 = 0, 044-0,1 м3/ с о а т .
Таркиби механик ку ш им ч а л и аГрессив с ую к ли кл ар , п у л ь п а л а р
ва б о ш к а мах,сулотларни уз а т и ш учун винтли н а с ос ла р (бир 
винтли 1В-80/5Х-1; уч винтли ЗВХ21/ 25, З В Х216 / 25) ишл ат ил ади.
Т ем пе рат ур ас и 60°С гача булг ан кимёвий акт ив су юк ли кл ар ни
ва электрокимёвий к у р и л м а л а р д а и ш л а т и л а д и г а н ме та л л гидрок- 
си д ла ри сус пе нз иял а рин и у з а т иш учун тишли н а с ос ла р куллани- 
л ади.
Ко вушокл и ги ( 1 - М 5 ) - 1 0 ~ 2 Па . с ва т е м п ер а т у ра с и 20-=-50°С 
б улг а н полимер э р и т м а л а р и , э мульс ия сиз к а у ч у к л а р ва кон- 
ц е н т р ла нг а н нотургун л а т е к с л а р , йигириш э р и т м а л а р и н и узатиш 
м а к с а д и д а кол ов ратл и н а с о сл а р и шл ати л ад и. Кимё са ноатининг 
б а р ч а т а р м о к л а р и д а кенг ми кё сд а поршенли ва м а р к а з д а н кочма 
компрессор м а ш и н а л а р и д а н фо й д а ла н ил ад и .
Турбокомпрессор ва т у р б о г а з о д у вк а л а р т узилишининг содда- 
лиги, ихчамлиги ва г а з л а р н и бир ме ъё р д а уз а т и ш б ил ан бошка 
к о м п р е с со р л а р д а н ф а р к л а н а д и . Б у л ар ни нг энг к а т та а фз а л ли г и
шундаки, ул ар г а з л а р н и тоза х,олда узатади. Ту р б о комп рес сор л ар 
ва т у р б о г а з о д у в к а л а р д а т ез юр а р ва инерцион к у чл а н и ш ла р
булмагани учун уларни енгил ф у н да ме р т ла рг а хам урнатиш х ам да 
тугридан-тугри электр д виг ателга ул аш мумкин. Турбокомпрессор­
л а р куп ми кд орд аг и г а з л а р н и 100004-20000 м3/ с о а т , 3 м П а гача 
босимда узата ди. Х,озирда куп боск,ичли т ур б ок омп ре с со рл а р 
г а з л а р н и 30 м П а г а ч а босимда уз ати ш мумкин.
Кимё саноати к о р х о н ал а р и д а хавони сик,иш ва узати ш учун 
К-500 61-5 м а р к а ли турбокомпрессор и шл а т и л а д и. Б у т у р б о м а ш и ­
на к у йи д а ги х а р а к т е р и с т и к а г а эга: нор мал ша ро и т д аг и иш 
унумдорлиги 8,50 м3/ с ( к у р у к хаво буйича), 8,75 м / с (нам хаво 
буйича); газнинг босими д а с т л а б к и 0,1 мПа , охирги 0,88 мПа; 
компрессорнинг истеъмол к и л а д и г а н к,уввати 3000 кВт; х,айдаш 
п ат р у б к а с и д а н ч ик аё т г ан газнинг т ем п е ра т у ра с и 135°С;компрес- 
сорни и шл ат и ш учун с а р ф б у ла ди г а н у рт а ч а со л ишт ир ма к,увват 
5,54 к В т / ( м 3.мин).
Б о ш к а с о х а л а р д а ( м а с а л а н , синтетик к а учук ва полиэтилен 
и ш л аб чик,аришларида, газни к.айта и ш л аш з ав о д л а р и д а , бутанни 
п иролиз к ил иш г а м у л ж а л л а н г а н технологик к у р и л м а л а р д а )
г а з л а р н и сикиш ва уз ати ш учун К-400-51-2, К-60-80-1, К-380-103-1, 
К-535-181-1, К-605-181-1 м а р к а л и ту рб ок о мп ре с со р ла р и ш л а т и ­
лади.
Х,озирда са ноа т г а з л а р и (кислород, азот, фреон, азот — 
водородли а р а л а ш м а , т урли уг леводородлар) ни сикиш ва узатиш 
учун бир катор т а к о ми лл ашт и ри л га н м а р к а з д а н кочма компрессор 
м а ш и н а л а р ( У Ц К М ) и ш л а б чикилди.
131

---

Кам микдордаг и (10000 м3/ с о а т гача) г аз л ар н и юкори босимда
(100 мПа гача) узатиш учун поршенли компрессорлар ишлати- 
лади.
Кимё с а ноа тид а 2ВУ1-2,5/1,ЗМ7, 2 В М 4 - 24 / 9 С, 4М10-200/ 22,
ВТ-1, 25/ 26 М1, ЗС5ВП- 16/ 70, 2 0 2 Г П - 12 / 3 ва хоказо м а р ка л и п о р­
шенли ко мпре ссорл ар ишл атил ади. Мисол учун хавони сикишга 
м у л ж а л л а н г а н 2ВУ1-2,5 / 1, 3 М7 м а р к а л и поршенли компрессор 
куйидаги х а р а к т е р и с т и к а м эга: иш унумдорлиги 2,5 м3/ ми н; босим 
суришда — 0,1 мПа , х а й д а ш д а — 0,9 мПа ; электр двиг ателнинг 
куввати 18,5 кВт. Поршенли компрессорларнинг асосий курсаткич- 
л а р и ОСТ-26,12. 758-82 да берилган.
Кимё с а но а тид а у рта босимли В - Ц 14-46-5К-02, В-Ц12-49-8- 
01 ва ЦП- 40- 8 К м а р к а л и м а р к а з д а н кочма в ен тил я торла р энг куп 
ишлатилади. Бунда й вентилятор куйидаги к у р сатки ч ла р г а эга: иш 
унумдорлиги 3,67-=-5,55 м3/ с; босим 2360-=-2550 Па;