If. •f с ж ж Салимов КимёВий технодогиянинг асосий караёнАари Во урилмоАпри I зл' Пз

СУЮКЛИК. М У \ И Т Л А Р И Д А А Р А Л А Ш Т И Р И Ш
6. 1-§. У М У М И Й Т У Ш У Н Ч А Л А Р
Су ю к л и к билан боглик, булг ан с и с те м а л а р (с у юкл ик — 
суюклик, с уюк ли к — к а т т и к жисм, суюклик — г аз ) да г и а р а л а ш -
тириш энг мухим г идромеханик ж а р а ё н булиб, мухитга т а ш к и куч 
та ъ с и р ид а кушимча импульс б еришга асосланган. А р а ла шт и рг ич ,
су юк ли к ёки газнинг ингичка окими т аъ с и р и д а к у р и л м а х а ж м и д а -
ги окувчан мухит з а р р а ч а л а р и н и бир- бириг а нис ба тан куп 
м а р о т а б а с ил жи ти ш г а а с о с л ан га н ж а р а ё н
а ралаштири ш
деб 
а т а л а д и .
А р а л а ш т и р и ш куйидаги м а к с а д л а р учун и шл ат и ла д и: а) кат- 
ти к з а р р а ч а л а р н и с у юк ли к х а ж м и д а бир тек ис да т а р к а т и ш
( суспензия хосил килиш); б) суюк лик з а р р а ч а л а р и н и тегишли 
у л ч а м л а р г а ч а м а й д а л а ш ва у л а рн и суюк лик мухитда бир текисда 
т а р к а т и ш ( эмульсия хосил килиш); газ з а р р а ч а л а р и н и суюк ликд а 
бир текисда т а р к а т и ш ( а эр ац и я ) ; г) суюкликни иситиш ёки 
совутиш ж а р а ё н л а р и н и т ез ла шт ир иш; д) а р а л а ш а д и г а н система- 
л а р д а г и ( м а с а л а н , к а т т и к м а т е р и а л л а р н и с уюк ли к ё р д а м и д а
э рити ш) модда а л ма ш и ни ши ни тезл а штириш.
А р а ла ш т и р иш пайтида ч ег ара катла'мнинг к а ли н л иг и к а м а я ди
ва у з а р о т а ъ си р к и л ад и г а н ф а з а л а р н и а ж р а т у в ч и юза доимо 
я н г ил а ни б туради. Б у нд а мухитнинг т урб ул е н т ли к д а р а ж а с и
ортиб, ф а з а л а р у рт а с ид а иссиклик ёки модда а л м а ш и н и ш шарт- 
ш а р о и т л а р и яхшил а на ди . О к и б а т д а суюк лик мухитда а р а л а ш т и ­
риш кимёвий, иссиклик ва модда а л м а ш и н и ш ж а р а ё н л а р и
тезлигининг к упайишига олиб келади.
Кимё с а ноа тид а а р а л а ш т и р и ш н и н г куйида ги у с у л л а р и д а н
ф о й д а ла н ил ад и: 1) механик; 2 ) циркуляцион; 3) т урб ул из атор
ё рд а м и д а ; 4) пневматик. Бу у с у лл ар ни т а н л а ш п ай тид а бир неча 
ш а р т - ш а р о и т л а р хисобга олинади: а р а л а ш т и р и ш н и н г максади;
ж а р а ё н н и н г асосий х а р а к т е р и с т и к а л а р и ( те мп ер а т у ра , босим); 
а р а л а ш а д и г а н мухитнинг хосс алари; к у р ил ма н ин г иш унумдор- 
лиги.
С а м а р а д о р л и к ва тез л и к а р а л а ш т и р у в чи к у р и л м а л а р н и н г энг 
мухим х а р а к т е р и с т и к а л а р и хисобланади. Х,ар хил ж а р а ё н л а р д а
ар а ла шт и ри ш с а мара дорлиг и турлича белгиланади. М а с ал ан , агар 
к а т т и к модданинг сую к ли кд аг и суспензияси те к ши ри л аё тг ан
булса, а р а л а ш т и р и ш с а ма р а д о р л и г и к а т т ик модда з а р р а ч а л а р и -
нинг суюкликда бир хил т а р к а л и ш вакти билан бе лг ила на ди. Агар 
а р а л а ш т и р и ш иссиклик а л м а ши н и шн и те з л ат иш учун и шл ати л са,
у х ол да ж а р а ё н с а м а р а д о р л и г и мухитдаги иссиклик бериш
133

---

коэффи ци ен тл ари н ин г к,анчага купайиши б илан б е лг ила на ди.
А р а ла ш т и р иш н и н г тезлиги тегишли м а к с а д г а э ришиш учун с а р ф 
була ди г ан вак,т б ил ан б елгиланади.
6.2 -§ . М Е Х А Н И К У С У Л Д А А Р А Л А Ш Т И Р И Ш
С а н о а т и ш л а б ч и к а р и ш л а р и д а т урли а й ла ну в ч а н механик 
а р а л а ш т и р г и ч л а р и шл а т ил а д и. Энг куп к у л л а н и л а д и г а н а р а л а ш -
тирг ич л ар асосан уч турга булинади ( 6 . 1- раем): 1) п ар ра к ли ;
2 ) пропеллерли (винтли); 3) турбинали.