47
e
L
= e
Lm
sin(
ω
t+
ψ
i
-90
0
) ;
(1.3.14.)
1.3.6-rasm. Induktivli zanjirning sxemasi (a) va uning vector diagrammasi (g).
1.3.7-rasm. Induktivli zanjirning tok,
EYuK va kuchlanish, quvvatlarning
grafiklari (b,v)
48
O‘zinduksiya elektr yurituvchi kuchi sinusoidasining amplitudasi e
Lm
=
ω
m
LI
;
Uning ta’sir etuvchi kuchi esa e
L
=
ω
LI
;
Manbaning tashqi kuchlanishi
u = u
L
o‘zinduksiya
elektr yurituvchi
kuchi
e
L
ni kompensatsiya qilishi kerak. Ushbu kuchlanishning sinusoidasi
u
L
=
U
Lm
sin(
ω
t+
ψ
i
+90
0
) ;
(1.3.15.)
induktivlikdagi kuchlanishning sinusoidasi
amplitudasi
U
Lm
=
ω
m
LI
;
(1.3.16)
Ushbu kuchlanishning ta’sir etuvchi kuchi esa
U
L
=
ω
L
I;
(1.3.17.)
Reaktiv quvvat
tok ortib borganida induktiv galtakning magnit maydoni
energiya yigilishi uchun induktivlik tomonidan iste’mol qilinadi. Zanjirda tok
kamaya borganida yigilgan magnit energiyasi elektr
energiyasiga aylanadi
va energiya manbaiga qaytariladi.
Sig’im qarshilikli zanjir.
O’zgaruvchan tok zanjiriga kondensator
(
sig’im element
) ulangan xolatni o’rganamiz. 1.3.8-rasm.
1.3.8-rasm. Sig’im elementli zanjirning sxemasi (a) va uning vector
diagrammasi (b).
Sig‘im elementli zanjirga sinusoidal kuchlanish berilganda
)
(
t
U
U
m
C
(1.3.18)
U xolda kondensator zanjiridan
)
90
sin(
t
I
i
m
(1.3.19)
tok utadi.
49
Bu tokning amplitudasi
m
m
CU
I
(1.3.20)
Tok kuchini effektiv qiymati
C
C
C
C
m
X
U
C
U
CU
I
1
(1.3.21)
C
X
C
/
1
(1.3.22)
bu kattalik kondensatorning sigim qarshiligi deb ataladi. Sigim qarshiligi
sigimga va o’zgaruvchan to’kning chastotasiga teskari proporsional.
Chastota
f = 0
dan
f =
∞
gacha o’zgarganda sigim qarshiligi
X
c
=
∞
dan
X
c
= o
gacha o’zgaradi.
Sigmli zanjirdagi oniy kuvvat ikkilangan chastota bilan uzgarib, gox
musbat maksimumga, gox shunday katalikdagi
manfiy maksimumga erishib
turadi.
Kuchlanish ortayotganda elektr maydonning energiyasi generator
energiyasi xisobiga noldan maksimal kiymatgacha ortadi. Shunday qilib zanjir
istemolchi rejimida ishlaydi va bu rejim quvvatning musbat qiymatiga mos
keladi.
Kuchlanish kamaya boshlaganda elektr
maydonning energiyasi
maksimal qiymatidan nolgacha kamayadi. Shunday qilib, davrning bu
qismlarida zanjir generator rejimida ishlaydi va bu rejim sigmli zanjir
quvvatining manfiy qiymatiga mos keladi.Sigmli
zanjirdagi quvvatning
maksimal qiymati reaktiv quvvat deb ataladi :
m
W
C
U
Q
2
(1.3.23)
Bu quvvat generator bilan sigmli zanjir orasida energiya almashlash
tezligini xarakterlaydi.
Uzgaruvchan tok zanjirida aktiv va induktiv karshilik.
Xar qanday induktiv
galtak aktiv va induktiv qarshilikka ega bo’lib, bu qarshiliklarni ketma-ket
ulangan iste’molchilar deb xisoblash mumkin. 1.3.9-rasm,a
50
O’rganilayotgan zanjirdan
I = I
m
sin
ω
t
tok oqib o’tganda
aktiv
qarshilikdagi kuchlanish tushuvi
U
a
= iR
bilan induktiv karshilikdagi
kuchlanish tushuvi
U
L
Do'stlaringiz bilan baham: