Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

 
 
4.1.3. Salt ishlash, qisqa tutash va yuklamada ishlash rejimlaridagi 
xarakteristikalar va vektor diagrammalari. 
 
Bir va uch fazali kuch transformatorlari amalda bir necha xil sharoitlarda, 
ya’ni turli rejimlarda: 
1)
salt (yuklamasiz) ishlashi; 
2)
normal sharoitda yuklama bilan ishlashi; 
3)
ishlab turgan transformatorning chulg‘amlari qisqa tutashib qolganda 
yoki elektr tarmog‘i qiska tutashganda, laboratoriya sharoitida qisqa tutashish 
tajribasi o‘tkazilayogganda qisqa tutashish rejimida ishlashi mumkin. 
Amalda kuch transformatorlari doimo yuklama bilan ishlaydi. Quyida 
transformatorning turli sharoitlarda ishlashini ko‘rib chiqamiz. 
 
Transformatorning salt ishlashi. 
Agar transformatorning birlamchi 
chulg‘ami sinusoidal kuchlanish (
i= U
Im 

 
sIn w t
) ga ulansa, lekin ikkilamchi 
chulg‘am qismalariga iste’molchi ulanmasa, bunda transformator salt ishlaydi. 
Bunda transformatorning ikkilamchi chulg‘ami qismalari ochiq holda qoladi, 
ya’ni ikkinchi chulg‘am toki 
I
2
= 0 bo‘ladi (3.1.–rasm).
Transformatorning salt ishlashi o‘zgaruvchan tok zanjiriga ulangan 
ferromagnit o‘zakli g‘altakning ishlashidan farq qilmaydi. Transformator salt 
ishlaganda uning birlamchi chulg‘am toki 
I
I
 
salt ishlash toki deyiladi. Salt 
ishlash tokini
I
o
bilan belgilaymiz, ya’ni bunda 
I
1
 = I
0
 
bo‘ladi. [1,2] 

---

196 
4.1.4-rasm. Transformatorning salt ishlash sxemasi. 
4.1.5-rasm. Salt ishlash rejimi uchun tok va kuchlanishlar vektor diagrammasi. 

---

197 
Transformator salt ishlaganda birlamchi chulg‘am toki, ya’ni salt ishlash 
toki 
I
o
birlamchi chulg‘amning magnitlovchi kuchi 
I
o
w
1
ni hosil qiladi. Bu 
magnitlovchi kuch transformatorning asosiy magnit oqimi F ni hosil qiladi. 
Asosiy magnit oqimning maksimal qiymatini magnit zanjiri uchun Om qonuni 
asosida quyidagicha aniqlanadi: 








m
m
R
w
I
1
0
2

(4.1.20) 
bu erda R
t
 -
transformator ferromagnit o‘zagining magnit qarshiligi. 
Magnitlovchi kuch 
I
o 
•
w
1
asosiy magnit oqimi 
F 
ni hosil qiladi. Magnit 
oqimining qiymati 
U
1
 (U
1
 

 E
1
 )
birlamchi chulg‘am o‘ramlari soni 
w
1 
ga va 
chastotaga bog‘liq bo‘ladi, ya’ni 
f
w
E
m
1
1
44
,
4


. Magnit oqimi 
transformator chulg‘amlarida 
E
1
 
va 
E
g
asosiy va sochilma EYUK 
E
s1
 
ni hosil 
qiladi. Oqimning bir qismi qisman birlamchi chulg‘am o‘ralgan sterjen (o‘zak) 
va havo bilan qurshaladi. Bu oqimni birlamchi chulg‘amning sochilma oqimi 
deyiladi va F
s
I
bilan belgilanadi. Sochilma magnit oqimining qiymati juda 
kichkina bo‘ladi, asosiy magnit oqimi