Ichki kasallikiar

8 .1 0 . Buyrak-tosh kasalligi
Buyrak-tosh kasalligi 26—40 yoshlardagi kishilarda uchraydi. 
Erkak kishilar, ayollarga nisbatan ikki m arta k o ‘p kasallanadi. Issiq 
va tabiati quruq joylarda, suv tarkibi kalsiy tuzlariga boy boMgan 
m askanlarda uchraydi.
Etiologiyasi’.
m o d d a alm ashinuvi buziladi, kislota va ish q o r 
m uvo za n a tin in g buzilishi, buyrakni shikastlanishi va y alliglanishi, 
Л
vitamini yetishmovchiligi, mineral alm ashinuvi buzilishi, siydik 
dim lanishi; siydik y o ‘llaridagi infeksiya, siydikning quyuqlashuvi.
Quyidagi turdagi toshlar farq qilinadi:
1) urat toshlar;
2) oksalat toshlar;
3) fosfat toshlar;
4) karbonat.
Urat toshlar zich, sariq-jigarrang, yuzasi silliq bo'ladi. Oksalat 
to s h l a r j u d a q a ttiq , yuzi t ik a n la r b ila n q o p l a n g a n , u la r t o ‘q 
q o ‘ng ‘ir, deyarli qora rangda boMadi va tuzilishi jih a tid a n m alinaga 
0
‘xshab ketadi. Fosfatlar bilan karbonatlar y u m sh o q , m o krt yuzasi 
silliq yoki g ba d ir-b u d u r, oq rangii boMadi.
T o sh lar n o ‘xatdan tortib tovuq tu x u m id ek keladi. U lar buyrak 
parenxim asida h a m , j o m id a h am boMishi m u m k in .
Klinikasi.
Buyrak sanchiqlari tutib turishi b u kasallikning asosiy 
alom ati hisoblanadi. Bem orning beli t o ‘satdan qattiq og ‘rib qoladi, 
o g T iq c h o v , son va ta s h q i jin s iy o r g a n la rg a o ‘ta d i. O d a t d a , 
b e m o rn in g tez -te z siygisi qistaydi, a m m o siydik kelm aydi yoki 
ju d a kam ajraladi. Siydikda q o n aralashgan boMadi. O g ‘riqning 
z o T id an b e m o r qusishi, h a tto hushini y o ‘qotishi m u m k in . T a n a
harorati koMariladi.
Bel sohasiga urib koTilganda, h a r ikki t o m o n d a og ‘riq a n iq ­
lanadi. Pastem atskiy alom ati m usbat boMadi. R entgen yordam ida 
to s h la rn i a n iq k o ‘rish va jo y la s h g a n o ‘r n in i bilish m u m k i n .
262

---

T o sh larn in g k o ‘pchiIigi rentgen nurlarini o ttkazmasligi sababli, 
tasvirda toshlarning soyasi hosil boMadi. Oksalat toshlar soyasi eng 
yaxshi k o ‘rinadi. U rat toshlari esa j u d a y o m o n ko ‘rinadi, fosfat 
toshlar tasvirda k o ^ in m a y d i.
Siydik laborator tekshirilganda, u n d a oqsil va q o n aniqlanadi.
Davolash.
Buyrak sanchigMda b em orni o 'rn ig a yotqizib q o ‘yib, 
belini issiq tutish, issiq vannaga tushirish yoki issiq grelka q o ‘yiladi. 
Oyoq-qoM m uzlasa, grelka q o ‘yiladi. Siydik y o lla r in i yuvib turish 
m aqsadida b e m o r k o ‘p suyuqlik ichishi kerak. M a 'd a n li suvlar 
yaxshi t a ’sir k o lrsatadi. Bem orga b u tu n la y o r o m berish kerak. 
D iy e to te ra p iy a — 7 - p a r h e z , n o r d o n sut m a h s u lo tla ri, lim o n
tayinlanadi, o z ro q m iq d o rd a g o ‘sht berish m u m k in . Ovqat tarkibi 
oqsillar, yogMar, vitam inlar, uglevodlarga boy boMishi kerak.
Shifokor ko‘rsatmasiga binoan, o g ‘riq qoldiruvchi va spazmolitik 
vositalar (platifillin 0,2 % — 1 ml teri ostiga; morfin 1 % — 1—2 ml 
teri ostiga; p ro m e d o l 1 % — 1 ml teri ostiga; n o -sh p a 2 % —2—3 
m g m u s k u l o r a s i g a , p a p a v e r i n 2 % —2 ml m u s k u l o ra s ig a , 
spazm olitin 0 ,0 5 —0,1 g.dan kuniga 2—4 m ah a ld an ichiladi. 1 % li 
eritmasi 5— 10 m l.dan muskul orasiga; atropin 0,1 % —2 ml teri 
ostiga), siydik toshlari chiqib ketishiga y o rd am beradigan vositalar 
(sistenal o v q a td a n 30 m in u t oldin 3—4 tom chisini qandga tom izib 
ichiladi, e ta m id 10— 12 kun d a v o m id a 0,7 g .d a n kuniga 4 mahal 
ichiladi, urolesan, bir c h a q m o q qandga 8— 10 to m c h i tomizib, 
ovqatdan oldin kuniga 3 m ahal til ostiga q o ‘yiladi, u ro d a n 1 c hoy 
qoshigMni ' / , stakan suvga solib, ovqatdan oldin kuniga 3—4 mahal 
ichiladi va h.k.).
T ibbiyot ham shirasi buyrak sanchigM xuruji vaqtida b e m o r
h ush id a n ketishi (v a n n a d a boMgan paytda) m um kinligini yodda 
tutishi va kerak boMadigan dorilarni (kofein, k ordia m in) taxt qilib 
q o ‘yishi lozim. B em orni v a n n a d a yolgMz qoldirish m u m k in emas.
Giyohlar bilan davolashda
y o w o y i sabzi, y o n g ‘oq, k o kk boMa- 
k o ‘z, q irq b o ‘gMn, ajgan mevalari ishlatiladi. UrugMari, ildizlari 
dam la m a va qaynatm a holida ishlatiladi.
263

---

9-bob.