Ichki kasallikiar

9 .2 . Q on tizimi kasalliklarining asosiy
alomatlari va tekshirish usullari
Qon tizim i
kasalliklari bilan xastalangan bem o rlar darm onsizlik, 
lohaslik, lanjlik yoki b o ‘sh ashish, te z c h a rc h a s h , holsizlanish, 
bosh aylanishi, bosh o g ‘rishi, q u loqqa shovqin eshitilishi, ko ‘z 
oldi q o ro n g lla sh is h i, b a d a n d a chum oli yurgandek sezgining paydo 
boMishi, q u lo q s h a n g ‘illashi, ishtaha pasayishi, b a d a n qichishi, 
badanning saiga ko'karib ketishi, ko ‘p terlash, suyak va b o lg linlarda 
o g ‘riq, yurak sohasida og ‘riq, k o ‘ngilsiz hislarning paydo boMishi, 
qayt qilish, nafas qisishi, hansirash, sarg‘ayish, tilni achishib turishi, 
qoM va oyoqlarning uvushib qolishi, taloq va jigarning kattalashishi 
h a m d a u larn in g o g ‘rib tu rish i, b a d a n d a gem o rrag ik to s h m a la r
toshishi kuzatiladi. Bu yuqorida ko ‘rsatilgan alom atlar (shikoyatlar, 
belgilar) q o n sistema kasalliklari u c h u n xarakterli boMgan turli xil 
ko ‘rinishda n a m o y o n boMadi.
Q o n kasalliklarining alom atlari j u d a xilma-xil boMib, kasal- 
liklarni tasvirlash vaqtida batafsil bilib olinadi. Q o n kasalligi bilan 
o g ‘rigan deb g u m o n qilingan b e m o rn in g a n a m n e z in i aniqlab olish 
m aqsadida oMkir yoki surunkali qon ketish hollari boMgan-boMma- 
ganligi b e m o rd a n surishtirib k o ‘riladi. Shikastlangan paytida k o ‘p 
q o n ketganligi, o ‘pkasidan q o n kelganligi, q o n qusganligi, qon 
aralash ichi ketganligi — m elena boMgan-boMmaganligi, ba c h a- 
d o n d a n k o lp qon ketgan-ketm aganligi s o ‘raladi. O z -o z d an , takror- 
ta k r o r q o n y o 'q o tis h h a m (bavosirda) a n e m iy a g a olib kelishi 
mumkin.
G o h o kasallik b a ’zi bir dori m oddala rni; p ira m id o n , butadion 
va boshqalarni ichish, aksari uzoq m u d d a t d a vom ida ichib yurish 
natijasida paydo boMadi. B em orni q a n d a y boMmasin b iro r xildagi 
m e ’d a - i c h a k kasalligi bilan o g ‘r ig a n - o g ‘rim aganligini, m e ’dasi 
o p e ra ts iy a q ilin g a n -q ilin m a g a n lig in i h a m a n iq la b olish kerak, 
chunki bir q a n c h a q o n kasalliklari hazm sistemasi funksiyalarining 
buzilishi natijasida kelib chiqadi. Bem orda qon kasalligi borligi ilgari 
aniqlangan boMsa, uning qanday davo olganligini surishtirib k o ‘rish 
kerak.
K o ‘pgina qon kasalliklari tabiatan suyak suradigan, ya’ni irsiy 
boMadi. S hu m u n o sa b a t bilan b e m o rn in g qarindoshlarida shunga 
o bxshash kasalliklar b o r - y o ‘qligini bilib olish m um kin.
B em orni obyektiv tekshirish, o d a td a , u n d a qon kasalligi b o r 
deb g u m o n qilishga im kon beradigan bir q a n c h a belgilarni k o ‘rsatib 
beradi.
267

---

Rangparlik ko kpgina q o n kasalliklarida (anem iya, leykozlarda) 
uchraydi. Bir q a n c h a hollarda teri m u m tusiga kiradi yoki zaxil 
tortib turadi (xloritik b o i a d i ) . E ritrotsitlarning to m irla r ichida 
yemirilishi (gemolizga uchrashi) bilan o ‘tadigan kasalliklar u c h u n
b ad a n sarg‘ayishi xarakterlidir. O d a m n i q o n ketib turishiga moyil 
qilib q o ‘yadigan bir q a n c h a qon kasalliklari (gem orragik diatezlar) 
terid a h a r xil to s h m a la r toshishi — p etexiyalar p a y d o b o ‘lishi 
(teri ichiga n u q t a - n u q t a b o ‘lib q o n quyilishi) teriosti g e m o rra - 
giyalari bilan n a m o y o n b o ‘ladi.
Ba’zan b e m o r bilagining kaft tom onidagi teri burmasiga barm oq 
bilan ohista bosib ko^ilganidan keyingina petexiyalar paydo b o ‘ladi 
(chim chilash alom ati). Teri ichiga qon quyilishiga moyillik bor- 
yo ‘qligini topish u c h u n jgut s im p to m i h a m tekshirilib k o ‘riladi. 
Buning u c h u n b e m o rn in g yelkasiga t o n o m e t r m anjetkasi o ‘ralib, 
sim o b ustini hisobi bilan aytg a n d a m in im a l arteriya b osim idan 
10 m m yuqori darajagacha unga d a m beriladi. 10 m in u td a n keyin 
havo chiqarib yuboriladi va bilakning kaft t o m o n i h a m d a tirsak 
bukilishidagi petexiyalar soni sanab k o ‘riladi. K o ‘zdan kechiril­
gan d a , til shilliq pardasining y a llig la n ish i - glossit - pernitsioz 
ane m iy a (xavfli kam qonlik) bilan o g ‘rigan b e m o rlard a uchraydi.
Palpatsiyada k o ‘p in c h a teri ostidagi lim fa bezlari, jig a r va 
taloqning h a r xil darajada kattalashib ketgani m a ’lum boMadi. Q o n
kasalliklarida t o ‘s h suyagiga b a rm o q bilan ohista urib k o ‘rish bir 
q a n c h a hollarda o g ‘riqqa sabab boMadi. H a r xil sabablardan kelib 
c h iq a d ig a n a n e m i y a l a r bilan o g ‘rigan b e m o r l a r u c h u n y u rak
urishining tezlashuvi, yurak uc h in in g tepasida paqillaydigan I ton 
va sistolik shovqin, s h u n in g d e k , b o ‘yin to m irla rid a o ‘ziga xos 
«pildiroq shovqini» boMishi xarakterlidir. Laboratoriya tahlilida 
q o n n in g tarkibiy qism larida patalogik o ‘zgarishlar bilan kechadi. 
H a r b ir kasalliklar bilan t a n i s h g a n d a , b u o ‘z g a rish la rn i bilib 
olishingiz m um kin.