Ichki kasallikiar

8 . 3 .1 . S iyd ik ajratish a ’zolari k asallik larida
tek sh irish u sullari
E kskretor urografiya —
siydik chiqarish yoNlarini rentgenologik 
y o ‘l bilan tekshirish boMib, b u n d a rentgenokontrast m o d d ala rd a n
foydalaniladi (kardiotrast, d io d o n , verografin, urografin). R entge­
nokontrast m o d d a la r 
35—50 % li e ritm a la r ko ‘rinishida b o ‘ladi. 
Tekshirishning sifati ichakning gazlar va axlatdan nechog‘liq tozalan- 
ganligiga, buyraklam ing funksional holatiga, kasallik xususiyatlariga 
bog‘liq bofiadi.
Y o d li r e n t g e n o k o n t r a s t m o d d a l a r v e n a d a n y u b o r ilg a n id a
b o l a d i g a n allergik reaksiyani istisno qilish u c h u n b e m o rn in g ushbu 
preparatni ko ‘tara olishi sinab k o ‘riladi. Buning u c h u n venaga 1 ml 
preparat yuborib, sinab k o ‘riladi. Allergik reaksiya yuzaga kelganda, 
tekshirish o ‘tkazilmaydi.
Ichakning nechogNiq yaxshi tozalanganini sinab ko ‘rish u c h u n
bevosita urografiya o ldidan buyrak va qovuq sohalari atroflicha 
rentgenografiyadan o ‘tkaziladi. Ichakni tozalash u c h u n kechqurun 
va tekshirishdan 2 soat ilgari tozalovchi h u q n a qilinadi. Tekshirish 
o ldidan b e m o r qovug‘ini b o ‘shatib oladi.
253

---

Preparat ta n a haroratigacha ilitilgan holda tirsak venasiga 3—5 
m in u t d a v o m id a yubo rila d i. E r itm a n in g dastlabki 2—3 m l.ni 
b e m o rn in g o ‘zini tutishi va reaksiyasiga qarab asta-sekinlik bilan 
yuboriladi. Allergik reaksiyalar (aksirish, b u ru n bitishi, eshakem i 
toshishi) paydo boNganida preparat yuborishni darhol t o ‘xtatish 
kerak. R e ntgenokontrast m o d d a v e na dan yuborilganida tez orad a
buyraklar orqali chiqa boshlaydi. Buyrak jo m la ri, siydik yoNlari, 
qovuq konturlari suratlarda k o ‘rinib turadi.
Retrograd piyelografiya.
K ontrast m o d d ala rn i siydik chiqarish 
y o ‘llari orqali bevosita buyrak jom iga yuborsa h a m b o ‘ladi. Bu usul 
retrograd (yuqori ko ‘tariladigan) piyelografiya deb ataladi. Bunday 
tekshirish paytida k o n tra st m o d d a n i m axsus u r e te r kateterlari 
y o rd am id a sistoskop orqali buyrak jom lariga yuboriladi. Maxsus 
belgilar kateterning qayerda turganini ko ‘rsatadigan m u h im moNjal 
b o ‘lib xizm at qiladi: buyrak jom iga ka te ter solish u c h u n kateterni 
o g ‘zidan 24—28 sm o ‘tkazish kerak boMadi. S o ‘ngra 5—7 ml 20— 
30 % li sergozin, d io d o n yoki kardiotrast yuboriladi. Eritm ani 
ilitilgan holda asta-sekin yuboriladi.
Sistoskopiya —
qovuq b o ‘shlig‘ini sistoskop y o rd am id a ko ‘zdan 
kechirishdir. Sistoskop solishdan a w a l siydik chiqarish kanali tashqi 
teshigi d iam e trin i an iq la sh va sh u n g a qa ra b tegishli kalibrdagi 
sistoskop tanlab olish zarur. Sistoskopga steril glitserin surtiladi va 
uretraning tashqi teshigiga bir n e c h a to m c h i glitserin yuboriladi. 
Sistoskopning tumshugNni uretradan sirg‘antirib turib, uni qovuq- 
qacha oldinga surib yuboriladi.
Punksion buyrak biopsiyasi —
tekshirish u c h u n maxsus asbob 
y o r d a m id a b u yrak t o ‘q im a s id a n kesib olish. Kesib o lin g a n t o ‘qi- 
m a - bioptat m ikroskop ostida tekshirib k o ‘riladi. Bu tekshirish 
usuli surunkali glomerulonefritning shakllarini aniqlashda qimm atli 
ahamiyatga ega.