Ichki kasallikiar

6 .1 4 .1 . H u sh d an k etish
H u s h d a n ketish d e g a n d a , m iy a n i n g o ‘tk ir q o n s iz la n is h i n a t i j a -
sid a q isq a v a q tg a h u s h n i y o ‘q o t i s h t u s h u n i la d i. H u s h d a n k etish -
o ‘t k i r t o m i r y e t i s h m o v c h i l i g i n i n g e n g y en g il t u r i b o ‘lib, n e rv
siste m asi k u c h s iz s h a x sla rd a s h a m o lla tilm a g a n x o n a d a , ja z i r a m a d a
u z o q v a q t b o i i s h , e m o t s i o n a l va r u h i y z o ‘riq is h k a b i ta s h q i
y o q im s iz t a ’sirlar n a tija sid a s o d ir b o ‘ladi.
A lom atlari.
B e m o r h u s h i d a n k e ta d i, ra n g i o q a r a d i , te ris in i 
so v u q t e r b o s a d i, q o r a c h iq la r i t o r a y a d i, k o ‘ngli a ynishi m u m k i n ,
p u ls k u c h s iz , te z l a s h m a g a n , nafasi siyrak b o ‘ladi.
D avolash va p a rvarish qilish.
B e m o r o y o q l a r i n i b o s h i d a n
b a l a n d r o q v a z iy a t d a q ilib y o t q i z i la d i , b u m i y a n i n g q o n b ila n
t a ’m in la n is h in i y a x sh ilash g a im k o n b e r a d i. B e m o r s o f h a v o d a n
b a h r a m a n d b o i i s h i kerak. U n i siqib turgan kiyimlari y echib q o ‘yiladi. 
H u s h d a n k e t g a n d a b a d a n g a so v u q suv p u r k a s h , s o ‘n g r a ishqalash 
va isitish, 1—2 m a r t a novshadil spirti b u g l a r i n i hid latish s h oshilinc h 
tib b iy y o r d a m c h o r a l a r i d a n h is o b la n a d i. Bu c h o r a l a r q o ‘z g ‘a tu v c h i 
t a ’sir k o ‘rsa ta d i. A g a r b u c h o r a l a r n atija b e r m a s a , b e m o r terisi 
ostig a 1 m l k o r d i a m i n y u b o rila d i.
201

---

6.14.2. Kollaps
0 ‘tkir to m ir la r yetishmovchiligining bu turi M N S n i n g idora qilish 
funksiyasi buzilganda, intoksikatsiya t a ’siri ostida to m ir la r to n u sin in g
boshqarilishi izdan chiqishi natijasida p a y d o b o ‘ladi. Kollaps o g ‘ir 
infeksion kasallikda, k o ‘p q o n ketg an d a va o rg a n iz m k o ‘p suyuqlik 
y o ‘q o tg a n d a (k o ‘p ich ketishi, qusish) yuz berishi m u m k in .
Alomatlari.
E s - h u s h y o ‘q o tilm a g a n i h o ld a t i n k a - m a d o r quriydi. 
B e m o r q a ttiq t a s h n a l i k d a n s h ik o y a t q ila d i, nafasi y u z a k i, t e z -
lash g an , terisi keskin o q a r ib k e ta d i, sov u q t e r b o s a d i, t a n a h a r o ra ti 
pasayib ketg an , o g ‘iz quriydi, arterial b o s im keskin pasa y g an , puls 
te z la s h g a n , ip s im o n b o ‘ladi.
Davolash va parvarish qilish.
A vvalo, k o llap sn i keltirib c h i q a -
ra d ig a n s a b a b la r i m k o n i b o r i c h a b a r t a r a f q ilin a d i ( q o n o q is h in i 
t o ‘x ta tis h , in to k s ik a ts iy a g a
q a rsh i c h o r a l a r k o ‘rish ). B e m o r g a
j i s m o n i y va r u h i y j i h a t d a n t o ‘la o s o y i s h ta l ik y a r a t i la d i. V e n a g a
0 ,5 ml k o r d i a m i n va 0 , 3 —0 ,5 ml 1 % li m e z a t o n e r itm a s i, 20 ml 
40 
%
li g lu k o z a e r it m a s i d a n y u b o rila d i. T e r i ostiga 1 m l 20 % li 
k ofe in yoki k a m f o r a y u b o rila d i, k islo ro d n i h id la s h g a beriladi.
K e y in c h a lik s h ifo k o r k o ‘rs a tm a s ig a b i n o a n , v e n a g a t o m c h i la b
( m in u tig a 2 0 —4 0 t o m c h i ) t a x m i n a n 5 ml 1 % li m e z a t o n e ritm a si 
yoki 5 m l 1 % li n o r a d r e n a li n e r itm a s i 500 m l iz o to n ik n a triy
xlorid e r itm a s id a yoki s h u n c h a m i q d o r 5 % li g lu k o z a e r itm a s id a
kiritiladi. A g a r e r it m a n i q u y ish b o s h l a n g a n d a n 5 m i n u t o ‘tg a c h , 
arterial bosim k o ‘tarilm asa, dori yuborish tezligini m in u tig a 50—70 
t o m c h i g a oshirish zarur.
A rterial b o sim n o r m a l ra q a m la rg a c h a o s h g a n d a va k o llapsning 
klinik belgilari y o ‘q o lg an d a, k o ‘rsatib o ‘tilgan p re p a ra tla rn i yuborish 
tezligi a s ta - s e k in k a m a y tirila d i, s o ‘n g ra d o ri q u y ish t o ‘xtatiladi. 
N o r a d r e n a l i n n i n g p re s so r s a m a r a s in i k u c h a y tir is h u c h u n
1 ml 
0,1 % li a tr o p in sulfat e ritm asini yu b o rish m a q s a d g a muvofiq. K o l­
laps yuz b e r g a n d a ven a g a yu b o rilad ig an m e z a to n li yoki n o r a d r e n a -
linli suyuqlik ara la sh m a sig a p re d n iz o lo n yoki k o rtiz o n q o ‘shiladi.
A yrim h o llard a arteriyaga 250 ml q o n y ub o rilad i, s o ‘n gra v en a g a 
t o m c h i la b 150—5 00 ml q o n yoki q o n o ‘m i n i b o s a d ig a n s u y u q -
liklar (p o lig lu k in va b o s h q .) q u yiladi. Q o n q u y is h d a m o s kelish- 
k e l m a s l i k k a i n d i v i d u a l s i n a m a , s h u n i n g d e k , b i o l o g i k s i n a m a
(3 m a r ta ) o ‘tk a z is h tavsiya etiladi. B e m o r yaxshi s h a m o lla tila d ig a n
x o n a d a b o ‘lishi kerak, tashqi t a ’siro tla r (yorugNik, c h ir o q , sh o v q in ) 
b a r t a r a f qilinadi.
202

---