Ichki kasallikiar

19-rasm .
A o r t a k l a p a n l a r i
y e t i s h m o v c h i l i g i d a y u r a k n i n g s x e m a t i k
tas v iri ( a o r t a y a r i m o y s i m o n k l a p a n l a r i va 
o ' p k a stvoli t o m i r i d a g i k o ‘n d a l a n g
k e s m a , y u q o r i d a n k o ‘ri n is h i) :
/ — o ‘p k a s t v o l i n i n g z a r a r l a n m a g a n
k l a p a n l a r i y o p i q t u r i b d i ; 2 — c h a n -
d i q l a n i b z a r a r l a n g a n k l a p a n l a r i y o p i q
t u r i b d i ( k l a p a n l a r c h e t i t o ‘liq 
y o p i l m a y d i , n a t i j a d a t i r q i s h q o l a d i ) ;
J — b o M m a c h a - q o r i n c h a t o ‘sig ‘i.
176

---

t o m irla rid a sezilarli p a to lo g ik pulsatsiya k o ‘riladi, uy q u a rte - 
riyalarining urib turishi qayd qilinadi. Ruls t o ‘la va tarang, ritmik 
b o ‘ladi. Q o n bosimi o ‘zgaradi — sistolik bosim k o ‘tariladi, diastolik 
bosim keskin pasayadi.
6 .6 .4 . A orta o g ^ in in g ste n o z i
Etiologiyasi.
Aortal stenoz rivojlanishida ateroskleroz, revmatik, 
surunkali va septik e ndoka rditla r, t u g 'm a a nom a liya lar m u h im
hisoblanadi.
Kasallikning rivojlanish m exanizm i — sistola paytida q o n n in g
c h a p b o l m a c h a d a n aortaga o ‘tishida qiyinchalik tu g ‘iladi, shuning 
u c h u n diastola boshlanadigan paytda c h a p q o rin c h a d a biroz qon 
qoladi. B undan tashqari, diastola d a vom ida c h a p q o rin c h a chap 
b o ‘lm a c h a d a n odatdagi m iq d o rd a q o n oladi. D e m a k , navbatdagi 
qisqarish paytida u aortaga odatdagidan k o ‘ra k o ‘proq q o n haydab 
chiqarishi kerak.
C h a p q o rin c h a g a b o ‘lgan h a d d a n tashqari b u n d a y z o ‘riqish 
shu q o rin c h a m ushagining gipertrofiyalanishiga olib keladi. Q o n
kuchli chap qorincha bosimi ta'sirida toraygan teshikdan qiyinchilik 
bilan o ‘ta r ekan, aorta boshlanadigan yerda d a g ‘al sistolik shovqin 
va sistolik titirash hosil qiladi.
Klinikasi.
Aortasida stenoz bor kasallar jismoniy nagruzka vaqtida 
h u s h d a n ketib turishi va t o ‘shi orqasida o g briq sezishidan noliydi. 
Bosh m iyaning qon bilan yetarli m iq d o rd a t a ’m inlanmasligi tufayli 
o d a m hushidan ketib tursa, k o ro n a r to m irla rn in g q o n bilan yaxshi 
to lis h m a s lig i natijasida yurak sohasida o g ‘riqlar paydo b o ‘ladi. 
B em orning nafasi qisadi, yurak o ‘ynashi kuzatiladi, bosh aylanishi, 
bosh o g ‘rig‘i, kechga borib nafas qisishi takrorlanishi, gandiraklash, 
holsizlik, lohaslik, ish faoliyatining pasayishi kabi klinik belgilardan 
noliydilar.
Ularni k o ‘z d a n kechirganda periferik tom irlarga yetarli qon 
o ‘tmasligi tufayli b a da nning terisi oqarganligi k o bzga tashlanadi. 
Porokning bu xildagi turida sekin oshuvchi va pasayuvchi puls seziladi, 
hatto dekompensatsiyada ham uning soni minutiga 60 tadan oshmaydi.
Arterial bosim sistolik (maksimal) bosim past b o ‘lib, 90/70 m m
sim ob ustuniga tengdir. Yurak tepkisi kuchaygan, tarqalgan, chapga 
va pastga siljigan b o ‘ladi. Auskultatsiyada o lng t o m o n d a t o ‘sh 
suyagining ikkinchi qovurg‘alar orasidagi cheti yonida dag‘al sistolik 
shovqin eshitiladi, u q o n oqim i b o ‘ylab uyqu arteriyalariga o ‘tib
177

---

bo rad i. Stenokardiya va qon aylanishi yetishmovchiligi paydo b o iis h i 
taxm inini yom onlashtiradi. Q o n aylanishi yetishmovchiligi yurak 
astmasi bilan n a m o y o n b o l a d i .