Ichki kasallikiar

6 .5 . Revmokardit
Revm atik kardit
(yunon. 
kardia
— yurak) - revmatizm oqibatida 
kelib chiqadigan yurak kasalligidir. Revmokarditda yurakning ham m a 
qavatlari — e n d o k a rd (en d o k a rd it), m iokard (m iokardit) va peri­
kard (perikardit) u yoki bu darajada shikastlanadi.
0 ‘tishiga qarab birlam chi va q aytalam a revm okardit tafovut 
q i lin a d i. Q a y t a l a m a r e v m o k a r d i t avvalgi y u r a k p o r o g i yoki 
m iokardioskleroz ustiga paydo b o i a d i .
Revmokardit dastlab xuruj qilganda (revma ataka) yurakda aytarli 
o ‘zg a rish p a y d o b o l m a y d i , lekin e le k t r o k a r d io g r a m m a qilib 
k o ‘r ilg a n d a g in a shu o ‘z g a r i s h la r n i n g b a ’zilari q a y d q ilin a d i. 
Revm okardit yengil k e chganda ( b o ‘g ‘inlar y a llig la n m a y , kasallik 
belgilari ro‘y-rost koT inm aganda) kasallik bem orni bezovta qilmay, 
o l i b ketishi h a m m u m k in , shunga q a ra m asd a n , yurakda jiddiy 
o'zgarishlar yuzaga keladi. S huning u c h u n h am revm atizm ning 
dastlabki alom atlari vujudga kelganda darhol shifokorga murojaat 
q ilis h z a r u r . R e v m o k a r d i t q a y t a l a g a n d a b e m o r n i n g a h v o li 
o g l r l a s h a d i , qon aylanishi buziladi, shuningdek, yurak porogi va 
m io k a rd d a chandiqli o ‘zgarishlar paydo b o l i s h i kuzatiladi.
167

---

E n d o ka rd it
( y u n o n . 
endon —
ichki, i c h k a r id a va 
k a rd ia —
y u r a k ) — y u rak ichki pardasi ( e n d o k a r d ) n i n g y aliig'lanishiga 
endokardit deyiladi. K o kpin ch a revm atizm oqibatida kelib chiqadi. 
B unda n tashqari, sepsis, zaxm , sil, m iokard infarkti natijasida 
ham yuzaga keladi. Endokarditda ko‘pincha yurak klapanlariga putur 
yetadi, natijada uning tuzilishi va funksiyasida qayta tiklanm aydigan 
o'zgarishlar yuz beradi. Bu esa yurak porogiga olib keladi. Endokardit 
seziladigan u m u m iy klinik sim ptom larsiz, yashirin holda o ‘tishi 
mumkin. Bunda paydo b o ‘lgan porok tasodifan m a ’lum bo'lib qoladi.
Revmatik jarayon o ‘tkir o ‘tganida um um iy klinik alom atlar — 
h aroratning k o ‘tarilishi, kasal rangining oqarganligi, darm onsizlik, 
eritrotsitlarning c h o ‘kish tezligining ortishi, k a m q u w a tlik , haddan 
tashqari tez c h a rc h a sh , yurak sohasida noxushlik sezish, yurak 
o ‘y n a s h i k u z a tila d i. Sistolik s h o v q in p a y d o b o ‘ladi. S h u n isi 
xarakterligi, keyinchalik, b e m o rn in g ahvoli yaxshilanib qolganiga 
qara m asd a n , bu shovqin b irm u n c h a kuchayadi va uzoqroq davom
etadigan b o ‘lib qoladi.
K o 'p c h i li k h o l la r d a r e v m a tik e n d o k a r d i t m itra l k la p a n n i
shikastlantirib, uning yetishm aydigan b o ‘lib qolishiga olib keladi. 
Keyinchalik yalliglanish jarayoni boshqa klapanlarga h am tarqaladi. 
Revmatik endokarditning qaytalanishi va kom binatsiyalangan yurak 
poroklari h a m d a r o ‘y-rost m iokardioskleroz paydo b o ’lishiga olib 
kelishi m um kin.
M iokardit
(yunon. 
m yos —
muskul va 
kardia —
yurak) yurak 
muskul qavatining yalliglanishi. Revmatizm oqibatida kelib chiqadi, 
b a ’zi bir q a to r yuqum li kasalliklar — difteriya, ich terlam a, a n ­
gina, skarlatina (qizilcha), sepsis, gripp oqibatida ham yuzaga kelishi 
m u m k in . Y urak m uskullarining revm atizm natijasida yalligManishi 
k o 'p in c h a endokardit bilan birga o ‘tadi. M iokard m ikroblar har 
xil d o r i- d a rm o n la r va ularning ishlab c hiqargan m ahsulotlariga 
o ‘ta sezuvchan b o lg a n lig i sababli, m iokardit allergik xarakterda 
bolishi ham mumkin.
Kechishiga k o ‘ra, m iokardit o ‘tkir va surunkali boMadi. O ktkir 
m iokarditda k o ‘p in c h a nafas qisishi, teri va shilliq pardalarning 
k o 'k im tir tusga kirishi (sianoz) b o ‘yin to m irla rin in g b o ‘rtishi, 
jigarning shishishi, oyoqlarda shish paydo b o ‘lishi kuzatiladi. A m m o
kasallikning b u nda y turi k a m d a n kam uchraydi. K o 'p in c h a kasallik 
yashirin boshlanib, b e m o rlar yurak sohasidagi o g ‘riqdan, yurak­
ning tez betartib urishidan, nafas qisishidan, tez c h a rc h a s h d a n
shikoyat qilishadi. Bu belgilar jism o n iy ish bilan shug‘ullanganda
168

---

z o ‘rayadi. B e m o r n in g t a n a h a r o r a ti o ‘zgarm asligi yoki biroz
k o ‘tarilishi m u m k in . B unday h olatda n oldin angina, gaym orit va 
bo sh q a kasalliklar h a m kuzatiladi.
Surunkali m iokardit sil, zaxm va revm atizm singari kasalliklarda 
kuzatilishi m u m k in . Difteriyali m io k a rd it kasallikning ikkinchi 
h a fta s id a b o s h la n i b , o g ‘ir k e c h a d i. Ich t e r l a m a d a m io k a r d it 
kasallikning 3—4 haftasida yoki b e m o r tuzala boshlaganda kuzatilib, 
biroz yengilroq o ‘tadi. Sepsisda m iokardit j u d a og ‘ir kechadi.
0 ‘c hoqli m iokardit b irm u n c h a yengil o ‘tadi va b a ’zan kasalga 
sezilm asdan avj olib boradi. Lekin k o 'p in c h a o ‘choqli m iokarditda 
y u rak o ‘y nab tu ra d i, a ritm iy a la r (ekstrasistoliya tip id a) paydo 
b o i a d i , o i k a z u v c h a n li k buziladi. B a’zan kasallar yurak sohasining 
o g ‘rib tu rish i, u m u m i y d a rm o n s iz lik , te z c h a r c h a b q o lis h d a n
nolishadi.
0 ‘choqli miokarditda yurak kattalashmaydi, yurak uchi tepasida 
b a ’z an funksional xarakterdagi kuchsiz sistolik shovqin eshitiladi. 
Ritm va o ik a z u v c h a n li k n in g buzilganligi elektrokardiogram m ada 
oson aniqlanadi.
Diffuz m iokardit b i rm u n c h a o i k i r va o g i r , k o lp in c h a yurak 
yetishmovchiligiga xos hodisalar bilan birga o i a d i . B em orlarning 
rangi oqa rg a n , j u d a d a rm o n s iz boMadi, a n d e k z o ‘r berilganida 
hansirab qolishidan noliydi. Badanga shish kelishi, o ‘pka, jigarda 
q o n dim lanib qolganiga xos o ‘zgarishlar paydo b o ‘lishi m um kin. 
Yurak uchining zarbi susaygan, yurak kengayib ketgan, tonlarining 
jarangi pasaygan b o ‘ladi. Y urak uchi tepa sida sistolik shovqin 
eshitiladi. Taxikardiya, puls labilligi, arterial bosim ning pasayganligi 
k o ‘riladi. Yurak porogi b o r kasalda m iokarditning qaytalanishi qon 
aylanishining yetishmovchiligiga olib keladi.