Ichki ishlar idoralari xodimlarining

2-§. SO‘ROQ QILISHNING AXLOQIY JIHATLARI
So‘roq qilish va uning axloqiy mazmuni. So‘roq qilish jinoyat ishini to‘g‘ri hal qilish maqsadida so‘roq qilinuvchidan unga ma’lum bo‘lgan va ish uchun muhim ma’lumotlarni olishdan iborat tergov va sud harakatidir. Shunga asosan, so‘roq qilish harakati:

• 
  jinoyat-protsessual qonun bilan boshqariluvchi protsessual harakat hisoblanadi;
  
• 
  kriminalistik jihatdan qonun va axloq chegarasidagi o‘ziga xos taktikasiga ega;
  
• 
  tergov qilinayotgan voqeaga doir axborot bilan cheklangan bo‘ladi.
  

So‘roq qilish keng tarqalgan tergov va sud harakatidir. Tergovchi va sud har bir jinoyat ishi bo‘yicha guvoh, jabrlanuvchi, gumon qilinuvchi, ayblanuvchi va sudlanuvchilarni so‘roq qiladi. So‘roq yordamida jinoyat to‘g‘risidagi axborotning asosiy qismi tekshiriladi va tegishli axborot
olinib, jinoyat ishini to‘g‘ri hal qilishda, jinoyatning sabab va maqsadlarini aniqlashda, uning kelib chiqishiga imkon bergan holatlarni yuzaga chiqarishda ishlatiladi. Nihoyat, so‘roq qilish so‘roq qilinuvchiga bevosita tarbiyaviy ta’sir etish vositasidir.
So‘roq qilish jarayonida tergovchidan quyidagi axloqiy qoidalarga rioya etish talab etiladi:

1. 
   guvohni ko‘rsatuv berishdan bosh tortganlik yoki yolg‘on ko‘rsatuv berganlik uchun qonunda jinoiy javobgarlik belgilanganidan ogoh etish;
   
2. 
   ayblanuvchiga har bir dalilni, shuningdek ekspert xulosasining ahamiyatini xolisona tushuntirish;
   

v) gumon qilinuvchi va ayblanuvchiga chin ko‘ngildan aybiga iqror bo‘lish aybni yumshatuvchi holat ekanligini batafsil tushuntirish;
g) so‘roq qilinuvchining ma’naviy-axloqiy va diniy e’tiqodlarini hurmat qilish;
d) so‘roq vaqtini oqilona cheklash;
ye) dastlabki tergov natijalarini oshkor qilmaslik, insonning shaxsiy hayoti to‘g‘risidagi ma’lumotlarni hech kimga bildirmaslik, ya’ni ularning maxfiyligini saqlash;
j) iltimosnomalarni qabul qilgandan so‘ng o‘z vakolatlarini mas’uliyat bilan amalga oshirish;
z) o‘zga shaxslarning qadr-qimmatini hurmat qilish va kishilar bilan muloqotda odob qoidalariga rioya etish¹.
Tergov jarayonining qiyin tomonlaridan biri shundaki, tergov qilinayotgan odam savolga javob berishdan bosh tortishi, o‘zining nohaq ekanligini o‘jarlik bilan tan olmasligi mumkin. Tergovchi tergov qilinayotgan shaxsni qonun va axloqqa zid usullar bilan ayblashga haqli emas.