Ibroximov jamshidbek

Farg'ona Politexnika instituti Kimyo-texnologiya fakulteti QXMT yo'nalishi 96-20 guruh talabasi IBROXIMOV JAMSHIDBEKning Dehqonchilik va melioratsiya fanidan Mustaqil ishi
Topshirdi: Ibroximov J. _______
Qabul qildi: Mamatojiyev Sh. _______
SUG‘ORILADIGAN YERLARDAGI ZOVURLARNING AHAMIYATI VA TURLARI.
Reja:
1. Zovurlarning vazifasi va turlari. Ochiq gorizontal zovurlar. Zovurlarning ta’sir mexanizmi.
2. Zovur oqimining moduli. Ochiq gorizontal zovurlarning afzalliklari va kamchiliklari.
3.YOpiq zovurlarning ahamiyati, yopiq zovurlarni barpo qilish va ular oralig‘idagi masofa.
Zovurlashtirish deb, sug'oriladigan dehqonchilikda yerning sho'rlanishi va
botqoqlanishiga qarshi kurashda sizot suvlarini sun'iy yo'l bilan chiqarib tashlash usuliga aytiladi.
Sho'rlangan yerlarda tuzlarni yuvib chikarishda va tuproq grunt katlamidagi ortiqcha minerallashgan sizot suvlarini chikarib yuborishda zovurlardan foydalaniladi. Zovurlar dunyo mamlakatlarida, jumladan AQSH, Xindiston, Xitoy, Misr, Jazoir, Italiya va boshka davlatlarda keng qo'llaniladi.
O'rta Osiyo respublikalarida zovurlar qadimdan sho'r yerlarda qo'llanilgan. Lekin, 1911 yildan boshlab zovurlar chuqur ilmiy asosda o'rganila boshlandi. 1940 yildan boshlab esa keng qo'llanilib kelmoqda.
Davlat dasturi doirasida 2015-2019 yillar davrida:
3852 km uzunlikdagi ochiq kollektor tarmoqlari 1257 km yopiq-yotiq drenajlar
907 dona vertikal drenaj quduqlari 35 dona meliorativ nasos stantsiyalarni va boshqa ko'plab inshootlarni rekonstruktsiya qilish va qurish ishlari 75 507 km uzunlikdagi kollektor tarmoqlari 8082 km yopiq-yotiq drenajlarni
3639 dona vertikal drenaj quduqlari 126 dona meliorativ nasos stantsiyalarni va 7 mingdan ortiq kollektorlar va gidroinshootlarni ta'mirlash va tiklash ishlari olib borildi.
Hozirgi davrda respublikamizda barcha sho'r yerlarni (2,5 mln) zovurlashtirilgan ularning umumiy uzunligi 120 ming km dan ko'proqni tashkil qiladi yoki xar bir gektar yerdagi ularning solishtirish uzunligi 15-30 m ni tashkil qiladi.
Zovurlashtirilgan yerlarda sho'r yuvishning samaradorligi keskin oshadi, yer zaharli tuzlardan tez tozalanadi va kayta sho'rlanishning oldini oladi.
Zovurlarni vazifasi quyidagilardan iborat:

• Sizot suvlar sathini maqbul chuqurlikgacha, ya'ni yer sho'rlanmaydigan va botqoqlanmaydigan chuqurlikka tushirish.
• Tuproqdan suvda eriydigan, me'yoridan ortiqcha zararli tuzlarni yuvib tashlash.
• Chuchuklashtirilgan yoki chuchik sizot suvlar sathini tuproqning qayta sho'rlanishi hamda botqoqlanishiga imkon bermaydigan va unumdorligini ta'minlaydigan darajada saqlash.

Zovurlar 2 guruxga bo'linadi:
1. Tabiiy zovurlar (daryolarning eski qurigan o’zanlari, jarliklar va boshqa chuqurliklar).
2. Sun'iy zovurlar 5 tipga bo'linadi:
1. Ochiq gorizontal zovurlar.
2. Yopiq gorizontal zovurlar.
3. Vertikal (tik) zovurlar.
4. Aralash zovurlar.
5. Vaakumli zovurlar.
Sug'oriladigan yerlarda zovurlarning quyidagi turlaridan foydalaniladi: