Ibragimov nutfillo salimovich destinatsion menejment

3.2. O`zbekistonda mahalliy va milliy sayohatgoh boshqaruvini 
tashkil etish 
Xalqaro  turistik  xizmatlar  bozorida  talab  yangicha  xususiyatlarga 
ega  bo`lmoqda.  Xorijiy  tashrif  buyuruvchilar  o`z  turistik  ehtiyojlarini 
qondirishga qodir bo`lgan xizmatlar majmuiga talabchanlik bilan e`tibor 
bermoqdalar.  Bugun  “bir  qolipdagi”  tashrif  buyuruvchilar  o`rniga 
“talabchan”  turistlar  vujudga  kelmoqda.  Zamonaviy  turistlar  tashrif 
buyurmoqchi  bo`lgan  hududlarini  tanlab  olish,  sayohat  maqsadini 
oqilona  shakllantirish,  oldin  amalga  oshgan  va  kelajakda  amalga 
oshadigan  sayohatlarning  natijalari  haqida    ko`proq  ma`lumotga  ega 
bo`lish,  innovatsion  turistik  taklifga  moyillik  va  turistik  xizmatlarning 
sifatiga  hamda  ko`lamiga  juda  talabchanliklari  bilan  farqlanmoqdalar. 
Turizmda  afzalliklar  tizimining  fundamental  tuzilmasi  asl  holda 
qolganiga  qaramasdan,  vaqt  o`tishi  bilan  uning  tarkibiy  darajasi 
kengaymoqda.  Ya`ni,  oddiy  afzalliklar  tizimi  murakkab  bir  tizimga  
aylandi.  Mijozlarning  xilma-xil  segmentlari  talab  qiladigan  turistik 
xizmatlar  majmuining  tarkibi bir-biriga o`xshamay qolmoqda. Demak, 
tashrif  buyuruvchi  afzalliklar  tizimining  xilma-xil  holda  namoyon 
bo`lganda  ularning  ehtiyojlarini  qondirish  imkoniyatini  yaratish  zamon 
talabi bo`lib qolmoqda. 
Agar  bir  nechta  omildan  tashkil  topgan  afzalliklar  tizimidagi    har 
bir  omil  faqat  2  ta  o`zgaruvchanga  ega  bo`lsa,  sayohatning  minglab 

---

 
 
 
96 
variantlarining  shakllanishini  taqozo  qiladi.  Masalan,  afzalliklar 
tizimining quyidagi omillarini keltirish mumkin: 
-  sayohat  xarajatlariga  nisbatan  tashrif  buyuruvchilarning 
munosabati  omilining  ikki  xil  ta`siri  -  narx  muhim  ahamiyat  kasb 
etadigan va etmaydigan bo`lishi mumkin; 
-  sayohat  davomida  taklif  qilinadigan  xizmatlar  sifati  omilining 
past, o`rtacha va yuqori bo`lishi (VIP, ekonom klass va boshqalar); 
-  sayohat  davomiyligiga  talabning  bir  turistdan  boshqasiga  qarab 
o`zgaruvchanligi; 
-  sayohat  bilan  bog`liq  bo`lgan  asosiy  va  ikkilamchi  xizmatlar 
ko`lami omilining o`zgaruvchanligi va boshqalar. 
Agar  yuqorida  qayd  qilingan  omillarda  3  ta  o`zgaruvchan  mavjud 
bo`lsa,  unda  sayohatning  mingdan  ortiq  kombinatsiyalari  vujudga 
keladi.  Shuning  uchun,  bu  murakkablikni  bir  sayohatgoh  miqyosida 
muvofiqlashtiruvchi  organ  yordamida  boshqarish  mumkin  desak,  xato 
qilgan  bo`lamiz.  Shunday  ekan,  bu  murakkablikning  yagona  yechimi 
sayohatgohlarda  integratsiyalashgan  turistik  xizmatlarning  xilma-xil  
muqobilliklarining mavjudligini kafolatlagan holda tanlash imkoniyatini 
tashrif  buyuruvchining  o`z  qo`liga  berish  darkor.  Ya`ni 
shunday  taklif 
tizimini  yaratish  kerakki,  u  turistik  faoliyat  olib  borishda  turistik 
ehtiyojlarni  qondirish  jarayonida  tashrif  buyuruvchi  tanlagan  turistik 
maskanlarda  yaratilgan  infra-  va      infotuzilmalardan  bahramand 
bo`lgan  holda  o`z  sayohatini  (ya`ni  sayohatgohini)  o`zi  boshqarish 
imkoniyatiga  ega  bo`lsin.
  Turistik  maskanlarda  xizmat  ko`rsatuvchi 
turistik  korxonalar    esa  shu  infra-  va  infotuzilmalarni  shakllantiruvchi, 
ularni  boshqaruvchi  va  ulardan  qanday  foydalanish  xususida  tashrif 
buyuruvchilarga yo`l-yo`riq ko`rsatuvchi sub`yekt vazifasini bajaradilar. 
Oldingi  paragraflarda  zamonaviy  turistik  taklif  tizimlari  borasida 
fikr  yuritib,  tashrif  buyuruvchilar  xilma-xil  ehtiyojlarini  to`liqroq 
qondira  oladigan  va  potensial  turistlarga  o`z  sayohat  maqsadlarini 
mustaqil  boshqarish  imkoniyatini  yaratadigan  egiluvchan  turistik 
taklifni  shakllantirish  imkoniyati  borligi  haqida  to`xtalib  o`tgan  edik. 
Italiyalik  olimlarning  fikrlaridan  kelib  chiqib,  “tarmoq”  turistik  taklif 
tizimi  shu  xususiyatlarga  ega  ekanligiga  ishonch  hosil  qilib,  turistik 
taklif  va  turistik  talab  uyg`un  birligini  ta`minlash  imkoniyati  borligini 
anglab  oldik.  “Destinatsion  menejment”  (davlat  miqyosida  turizmni 
sayohatgohlarga 
asoslangan 
holda 
bozor 
usulida 
boshqarish) 
kontseptsiyasi  aynan  “tarmoq”  taklif  tizimlarini  shakllantirish  va  uni 

---

 
 
 
97 
boshqarishni  ko`zda  tutadi.  Destinatsion  menejmentning  o`ziga  xos 
boshqaruv  apparati  mavjuddirki,  u  sayohatgohlar  shakllantirivchi 
muhim  omildir.  Bizning  fikrimizcha,  “sayohatgoh  menejmenti”  ikkita 
quyidagi boshqaruv sub`yektidan tarkib topadi: