I. O’quv materiallar 1

Kimyoviy tarkibi.
Mahsulot tarkibida flavonoidlar (asosan rutin), efir 
moyi va boshqa birikmalar bo’ladi. 
Ishlatilishi.
Mahsulot siydik haydash va spazmolitik ta’sirga ega. Shuning 
uchun O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni saqlash vazirligi tukli erva 
damlamasini respublika hududida tibbiyot amaliyotida spazmolitik va peshob 
haydovchi vosita sifatida ishlatishga ruxsat bergan. 
Dorivor preparatlari.
Tukli erva er ustki qismining damlamasi. 
Tukli Erva o’simligini etishtirish texnoligiyasi
Tukli Erva Afrika, Osiyo, Filippin va Yangi Gvineyaning tropik va 
subropik mamlakatlarida tabiiy sharoitda o’sadigan ko’p yillik begona o’t. 
O’zbekistonda esa bir yillik o’t o’simligi hisoblanadi. Undan xomashyo olish 
uchun barcha tuproqlarda ekish mumkin. Agar tukli ervadan urug’ olinadigan 
bo’lsa bosh o’simliklarni albatta teplistalarda sabzavotlarga o’xshatib 
issiqxonalarda o’stirib ko’chat qilib ham o’tkaziladi. 
O’simlikdan ko’chat etishtirish uchun mart oylarining boshlarida 
issiqxonalarda taxtaqutilarda 20—25 daraja haroratda urug’ ekiladi. Urug’ 1 m2 
erga 0,5 g sarflanib, 1—2 mm chuqurlikda qadaladi. Urug’lar unib chiqquncha 
tuproqning yuzasini nam holatda saqlanishni tavsiya qilinadi. Urug’ ekilgandan 
keyin maysalar 7—8 kunda unib chiqadi. 
O’simlik 4—5 marta chin barg chiqarganda ko’chatlar dalaga olib chiqib 
pushtalarga ekiladi. 

---

95
Pushtalar 60 sm oraliqda olinib, ko’chatlar bir-biridan 15—20 sm masofada 
ekiladi. Har bir uyaga 1—2 ta o’simlik joylashtirish maqsadga muvofiq bo’ladi. 
O’rtacha har bir gektar maydonga 70—75 ming ko’chat sarflanadi. 
O’zbekistonning tuproq iqlim sharoitida tukli ervani ochiq maydonlarda 
urug’ini ekib yuqori hosil etishtirish mumkin. O’simlik ekiladigan erlarni kuzda 
mahalliy o’g’it va fosfor o’g’itlari bilan oziqlantirib 25—27 sm chuqurlikda 
haydash kerak. Erta bahorda erlarni begona o’tlardan tozalab, kultivastiya, 
borona va mola bostirib tuproqni mayin holatga keltirishni tavsiya qilamiz. 
Tukli ervani urug’i juda mayda bo’lganligi uchun gektariga 1 kg urug’ni 
qum, kul va organik qoldiqlarga aralashtirib aprel oyida tuproqning yuza 
qismiga ekiladi. Jo’yaklar olinib, qator oralari jildiratib sug’oriladi.Maysalar 
ko’karib chiqqanga qadar tuproqning yuzasi nam holatda saqlanib turadi. 
Tuproq harorati 18—20°S ga etganda 10—12 kunda maysalar unib chiqadi. 
Maysalar juda nozik bo’lganligi sababli 3—5 chin barg chiqarganda uni ko’mib 
yubormaslik uchun ehtiyotkorlik bilan parvarishni boshlash kerak. Qator oralari 
ketmon bilan o’toq qilinadi, begona o’tlardan tozalanadi va har 2—3 marta 
sug’orilgandan keyin oralari kultivastiya qilinadi. Har 10 sm oraliqda 1—2 
tadan o’simlik qoldirib, yagana qilinadi. O’simlikni vegetastiya davomida 8—10 
marta sug’oriladi. Tukli ervani birinchi oziqlantirish maysalar unib chiqqandan 
keyin gektar hisobiga 40 kg dan azot, 30 kg dan kaliy berishni tavsiya qilinadi. 
O’simlik oziqa elementlariga talabchan bo’lganligi sababli ikkinchi 
oziqlantirishni shonalash fazasida 30 kg azot va 40 kg fosfor o’g’iti beriladi. 
Tukli erva gullash fazasida juda ko’p oziqa moddalarni, ayniqsa kaliy 
o’g’itiga talabchan bo’ladi.Shularni e’tiborga olib oxirgi o’g’itlashda gektar 
hisobiga 30 kg azot va 20 kg dan kaliy o’g’iti bilan oziqlantiriladi. 
Oziqlantirish har bir sug’orish oldidan amalga oshirilishi kerak.